Euro je izgubio 16% svoje vrijednosti u odnosu na dolar tokom prošle godine i trguje se na najnižem nivou od decembra 2002. Godine. Jedinstvena evropska valuta je trenutno 20% niža od prosjeka iz 1999. godine.
Snaga evropske monetarne unije bi bila pod većim pritiskom ako bi inflatorna kriza rezultirala dugotrajnom ekonomskom recesijom. Tokom perioda rastuće inflacije i smanjenja prihoda domaćinstava, širenje političkih podjela među zemljama članicama također može doprinijeti porastu populizma i ugroziti stabilnost Unije.
Da bi se spriječio kolaps eura, autoritet zadužen za kontrolu inflacije, Evropska centralna banka, mora vratiti inflatorna kretanja pod kontrolu, što zahtijeva odlučno povećanje kamatnih stopa.
To je gorka, ali neophodna pilula za progutati kako bi se izbjegli daljnji negativni ishodi za euro.
Jedan od ključnih pokretača depresijacije (pada vrijendosti) eura u odnosu na dolar 2022. godine bilo je povećanje jaza u monetarnoj politici između američkih Federalnih rezervi i ECB-a.
Federalne rezerve su počele da povećavaju kamatne stope u martu, nakon toga su uslijedila daljnja, brža ppovećanja. ECB je, međutim, reagovala sporije, najavivši svoje prvo povećanje kamatne stope tek u julu 2022.
Međutim, pad eura u odnosu na dolar ne može se pripisati isključivo rastućim razlikama u kamatnim stopama. Sukob između Rusije i Ukrajine imao je značajne negativne efekte na makroosnove eurozone, opterećujući vanjske račune i povjerenje domaćinstava, preduzeća i stranih investitora.
Povjerenje potrošača u eurozoni je sada na historijskom niskom nivou. ZEW indikator ekonomskog raspoloženja (indikator raspoloženja kreiran iz mjesečnog ZEW istraživanja finansijskog tržišta) je na najnižem nivou od krize državnog duga 2011. godine; trgovinski deficit je na vrhuncu svih vremena; Indeksi menadžera nabavke (PMI) za uslužne i proizvodne aktivnosti već su ušli u teritoriju smanjenja u julu.
Rast cijena prirodnog gasa u Evropi bio je još jedan od glavnih faktora koji je doveo do pada eura ispod pariteta sa dolarom tokom ljeta. Konkretno, referentna vrijednost veleprodajnog plina u Evropi (holandski TTF) trenutno je osam puta veća od domaćih cijena prirodnog plina u SAD-u, što evropskim kompanijama i potrošačima daje veliki konkurentski nedostatak u odnosu na one u SAD-u.
Rekordno visoka inflacija i sumorni izgledi za ekonomski rast i dalje mogu uticati na učinak eura u narednim mjesecima.
Rastući pesimizam već je rezultirao značajnom deprecijacijom jedinstvene valute (-16% u prošloj godini), a teško je identificirati katalizatore koji bi mogli preokrenuti kurs eura.
Uprkos tome što je ECB kasnije započeo svoj ciklus povećanja kamatnih stopa, nije sasvim jasno da li može podići stope brže ili duže od FED-a. To znači da bi euro mogao nastaviti da se bori u odnosu na dolar. Mogućnost dalje devalvacije je realna, a nije nemoguć ni scenarij u kojem euro padne znatno ispod pariteta ako energetski i inflatorni problemi potraju i tokom zime.
Prema nedavnoj studiji Međunarodnog monetarnog fonda (MMF), njemačka ekonomija, pokretač eurozone, mogla bi doživjeti pad BDP-a u odnosu na početne nivoe od približno 1,5% u 2022., 2,7% u 2023. i 0,4% u 2024. To bi moglo imati domino efekat na ostale članice eurozone, koje su neraskidivo povezane s njemačkom ekonomijom.
Najavom Instrumenta za zaštitu prijenosa (TPI) u julu, ECB je privremeno obuzdala rizike od nove krize suverenog duga u eurozoni. Međutim, rastući vladini deficiti kao rezultat gasne krize, uz političke izbore u Italiji, predstavljaju rizike koji bi u narednim mjesecima mogli vratiti u fokus rasprostranjenost suvereniteta.
Šta u stvarnosti znači eventualni krah eura?
Ako ispitamo REER (realni efektivni kurs) eura – mjeru vrijednosti jedinstvene valute u odnosu na ponderiranu prosječnu korpu stranih valuta nakon prilagođavanja za indekse relativnih cijena – on je već otprilike 7% ispod svoje dugogodišnje vrijednosti.
Euro je kroz historiju prošao kroz dvije značajne epizode stvarne devalvacije. Prvi se dogodilo između novembra 2009. i jula 2012. godine; ubrzala ga je velika finansijska kriza i pogoršala dužnička kriza u eurozoni. Realni efektivni kurs eura (REER) pao je za otprilike 17%.
Drugi se dogodio između marta 2014. i aprila 2015. Evropska centralna banka (ECB) najavila je opsežan program kvantitativnog popuštanja dok su Federalne rezerve provodile različite i restriktivnije monetarne politike. REER eura je pao za oko 14%.
Ako se suočimo sa još jednim velikim realnim šokom eura, poput onih koji su već spomenuti, još uvijek bismo mogli doživjeti realni pad od 8-9%.
S obzirom na to da smo već u inflatornom periodu, dalja deprecijacija eura mogla bi rezultirati većom inflacijom, sa strašnim ekonomskim posljedicama.
Nakon Velike finansijske krize 2008. godine, ECB je imala dovoljno prostora da snizi kamatne stope jer je eurozona bila u fazi deflacije. Ova recesija bi mogla biti drugačija, jer će je vjerovatno obilježiti uporno visoka inflacija zbog gasne krize, koja sprečava ECB da koristi monetarne podsticaje za oživljavanje privrede.
Dalja deprecijacija eura ne može se lako izbjeći s obzirom na makro izglede, ali ECB ima alate da ublaži brzinu pada. Da bi se to dogodilo, ECB mora implementirati prevelika i brža povećanja kamatnih stopa.
Sa rekordno visokom inflacijom, ECB ne može sebi priuštiti da bude samozadovoljna. Rizik od eskalacije tržišnih inflacionih očekivanja i neuspjeha eura da pronađe donji prag mogli bi imati štetnije posljedice od recesije.
Sa manje raspoloživog monetarnog oružja, budući ekonomski oporavak eurozone možda će morati proći kroz novu fazu reformi i rasta produktivnosti, vođen ambicioznim opredjeljenjem Fonda za oporavak da promovira zelenu tranziciju i digitalizaciju ekonomije. Međutim, čak i ako bi ovo bilo potpuno uspješno, pred nama je dug i krivudav put.
Izvor: Reuters
