Zastupnici Narodne skupštine RS-a usvojili su više zaključaka kojima NSRS povlači ranije date saglasnosti RS-a na uspostavljanje Visokog sudskog i tužilačkog vijeća BiH, prenesene nadležnosti u oblasti odbrane i sigurnosti, te indirektnih poreza. Zadužena je Vlada RS-a da u roku od šest mjeseci uputi na razmatranje i usvajanje u NSRS-u zakon o VSTV-u RS-a, zakone iz oblasti odbrane i sigurnosti, te zakon o porezu na dodatnu vrijednost i zakon o akcizama RS-a.
Uporedo su usvojeni zaključci da se na teritoriji RS-a, i to od dana stupanja na snagu novih entitetskih zakona, neće primjenjivati Zakon o VSTV-u BiH, Zakon o odbrani BiH, Zakon o službi u OS BiH, Zakon o OSA-i i Zakon o SIPA-i BiH, Zakon o sistemu indirektnog oporezivanja, Zakon o uplatama na jedinstveni račun i raspodjeli prihoda, Zakon o UIO, Zakon o postupku indirektnog oporezivanja, Zakon o postupku prinudne naplate indirektnih poreza, Zakon o PDV-u i Zakon o akcizama BiH.
Nekoliko dana prije te sjednice Vlada Republike srpske usvojila je budžet za 2022. godinu. U budžetu su planirani izdaci za “vraćene nadležnosti” u iznosu – nula maraka. Ministrica finansija Zora Vidović izjavila je da, naravno, nema osnova da se planiraju ta sredstva, ali da se mogu rasporediti s drugih pozicija. Ali ako znate u kakvoj je situaciji budžet entiteta Republika srpska, teško je očekivati da ima rezerve, viška novca za avanture Milorada Dodika.
Kod razmatranja Dodikovih avantura treba imati u vidu i mogućnosti finansiranja, odnosno treba znati da će avanture, ako budu provedene, entitetu Republika srpska donijeti samo finansijski slom. Poznato je da se Republika srpska više ne može zaduživati, tačnije, niko joj ne želi dati zajam.
INDIREKTNI POREZI
Krenimo od “vraćanja nadležnosti” u oblasti indirektnih poreza. Naime, Uprava za indirektno oporezivanje Bosne i Hercegovine zadužena je za indirektne poreze, među kojima je dominantan PDV. Uprava za indirektno oporezivanje BiH godišnje prikupi približno sedam milijardi maraka prihoda, koji se dijele entitetima, Distriktu Brčko, te za finansiranje institucija države Bosne i Hercegovine, kao i za povrat PDV-a poreskim obveznicima. Raspodjela procentualno uglavnom prati broj stanovnika, pa Federacija BiH dobija oko 62 posto prihoda, a Republika srpska 33 posto, i to nakon što se izdvoji novac za državu Bosnu i Hercegovinu i servisiranje vanjskog duga. U budžet Bosne i Hercegovine je od UIOBiH 2020. godine uplaćeno 780 miliona maraka, za servisiranje vanjskog duga entiteta tokom proteklih jedanaest mjeseci ove godine izdvojeno je 464 miliona maraka za vanjski dug Federacije BiH i 219 miliona maraka za vanjski dug Republike srpske. U budžete entiteta uplaćeno je 2,78 milijardi Federaciji BiH i 1,5 milijardi maraka entitetu Republika srpska. Dakle, entitetima i državi pripada 5,06 milijardi maraka prihoda UIOBiH. Ali to nije realna raspodjela. Kako je Stav ranije pisao, Federacija Bosne i Hercegovine u uplati indirektnih poreza učestvuje sa 76,02 posto, Republika srpska 22,18 posto, a Brčko distrikt 1,8 posto. Raspodjela prihoda UIO vrši se tako da 33 posto pripada Republici srpskoj, dok FBiH pripada samo 62 posto. Samo na putarini, odnosno na posebnoj akcizi na gorivo Republika srpska dobije približno 150 miliona maraka više nego što joj pripada. Prihodi od putarine dijele se u omjeru 59:39:2 posto. To je trebala biti raspodjela privremenog karaktera i potpuno je nerealna jer se 85 posto putarine naplati u Federaciji Bosne i Hercegovine, 14-15 posto u Republici srpskoj i 0,2 posto u Brčko distriktu.
Uzmimo sada primjer raspodjele 7,66 milijardi maraka koje je Uprava za indirektno oporezivanje naplatila tokom jedanaest mjeseci ove godine, ali po realnim osnovama, odnosno po procentima gdje je uplaćen prihod. Kada odbijemo iznos za povrat PDV-a, finansiranje države, Brčko distrikta i servisiranje vanjskog duga, entiteti raspoređuju 4,28 milijardi maraka. Prema tome, Federaciji bi pripalo 76,02 posto ili 3,25 milijardi maraka, a Republici srpskoj 949 miliona maraka. Sada Republika srpska dobija više od 500 miliona maraka na lijepe oči.
Ako bi u petak Narodna skupština odlučila “vratiti nadležnosti”, trebala bi imati na umu i ovaj detalj. Bila bi siromašnija za još pola milijarde maraka godišnje. S druge strane, potrebno je finansirati i carinske organe koji će se baviti prikupljanjem indirektnih poreza. Godišnji budžet Uprave za indirektno oporezivanje BiH približno je 100 miliona maraka. Pretpostavimo da bi godišnji budžet takvog organa bio trećina budžeta sadašnje Uprave za indirektno oporezivanje BiH, a to bi značilo oko 33 miliona maraka.
BUDŽET U MINUSU
Što se tiče drugih “nadležnosti”, sudske vlasti i sigurnosnih struktura, njihov godišnji budžet, onih na državnom nivou, iznosi 210.751.100 KM. U tom bi slučaju budžet Republike srpske bio opterećen s dodatnih približno 70 miliona maraka.
Može li to izdržati budžet Republike srpske? Ukupni prihodi koje ostvaruje budžet entiteta Republika srpska iznose 2,84 milijarde maraka (budžet za 2021), od toga su prihodi od indirektnih poreza 1,25 milijardi maraka. Ako uračunamo i manjak od 500 miliona maraka prihoda, koji sada uzima RS, a realno bi trebao pripasti Federaciji BiH, na prihodovnoj strani budžet RS-a bit će oko 2,3 milijarde maraka, što će povećati deficit koji sada iznosi 326 miliona maraka. S druge strane, rashodi, koji su u budžetu za 2021. godinu iznosili 3,05 milijardi maraka, bit će veći za 100 miliona maraka. Republika srpska danas izdvaja 567 miliona maraka za otplatu dugova, najvećim dijelom dugova nastalim emisijama vrijednosnih papira. S druge strane, potrebno joj je 845 miliona maraka novih zaduživanja u 2021. godini kako bi mogla finansirati svoje obaveze.
Zaključak je da će entitet Republika srpska imati 500 miliona maraka manje prihoda, a 100 miliona maraka više rashoda, što u totalu dodatnih 600 miliona maraka koje ovaj entitet mora negdje pribaviti za finansiranje obaveza. Trećina budžeta Republike srpske jeste na kredit. S novim rashodima potreba za finansiranjem porasla bi za 600 miliona maraka, te bi entitet RS morao da se zaduži za 1,44 milijarde maraka. S prihodima kakve ima ovaj entitet, procent učešća duga u budžetu popeo bi se na 50 posto.
Nije ni čudo zašto Milorad Dodik insistira na zakonima kojim se omogućava upis vlasništva nad šumom i zemljištem na entitet Republika srpska. Kao i kod svakog kredita, finansijer traži kolateral, osiguranje za slučaj da ne može naplatiti svoje potraživanje. Republika srpska nema više šta ponuditi osim šume i zemlje. Naravno, treba imati u vidu da je proračun urađen "ugrubo", kada se uđe u detalje iznos će porasti za još koju stotinu miliona maraka.
