Nevolje Bosne i Bošnjaka su, uprkos sjajnih vojnih pobjeda tokom 1737. godine, bile izuzetno teške. Prije svega, gubici u ljudstvu su usljed ratova i kuge bili ogromni, dok su rezerve hrane bile pri kraju, pa je zemlji prijetila glad. Odatle je postojao opravdan strah šta će se dogoditi ako Austrija sljedeće 1738. godine ponovno frontalno napadne Bosnu.
U tom su smislu Bošnjaci krajem novembra 1737. godine uputili mahzar sultanu, u kojem ga podsjećaju koliko je sve Bošnjaka stradalo prilikom vojne na Perziju i pod Ozijom, te na činjenicu da je prije pet godina od kuge “otišlo pod zemlju” oko “dvadeset hiljada junaka”. Odatle je u zemlji suviše malo onih koji su još kadri nositi oružje, a i ono što je ostalo “gola je sirotinja”. Zemlja Bosna je i inače “planinska i neplodna", a posljednjih četiri-pet godina “ljetina donosi samo sjeme”. Ove je godine “upravo u vrijeme žetve, navalio din-dušmanin”, pa usljed borbi s njim nikome nije “na um padalo” da sređuje ljetinu, koja je tako “još na zemlji propala”. Tako se u Bosni “ni po kakvu cijenu ne može naći zahire (hrane)”, pa su “zemljom zavladali glad i oskudica”. Zato se sultan moli da iz Rumelijskog ejaleta podari “toliko zahire” koliko je potrebno za šestomjesečnu prehranu 30.000 vojnika. Bez toga Bosna ni na kakav način neće biti u stanju da se odupre din-dušmaninu niti da čuva carske gradove.
Srećom, cijela je 1738. godine protekla samo u uobičajenim čarkanjima s Austrijskim graničarima uz Unu i Savu. Na drugoj strani, bosanski vezir Hećim-oglu Ali-paša želio je da za svaki slučaj već na početku godine povrati Užice, koje je u jesen 1737. godine ostalo u austrijskim rukama. On sam je već u februaru 1738. godine s desetak hiljada ljudi zauzeo položaj kod Višegrada da bi spriječio eventualni pokušaj neprijatelja da pređe Drinu. Odatle je poslao Ibrahim-pašu Ali-pašića i Mehmed-bega Fidahića, s približno osam hiljada ljudi, da osvoje i oslobode Užice. Oni su usput prvo zauzeli palanke Čačak i Požegu. Austrijska posada u Užicu je nakon toga, 24. marta 1738. godine, predala grad, uz pravo slobodnog izlaska, te je preko Rudnika otišla prema Beogradu.
Na glavnom frontu oko Beograda već su, uz posredovanje Francuske, vođeni poluzvanični pregovori o miru. Pregovori su zapinjali uglavnom oko nastojanja Austrije da zadrži Beograd, s nešto teritorije južno od Save i Dunava.
Razvoj događaja primorao je Austriju da ovdje popusti jer je 23. jula 1739. godine došlo do odlučujuće bitke kod Hisardžika (Grocke), nedaleko od Beograda. U brojnoj osmanskoj vojsci, koju je predvodio veliki vezir Ivez Hadži Muhamed-paša, nalazilo se, kao prethodnica, i 12.000 Bošnjaka pod komandom Hećim-oglu Ali-paše. Austrijskom pješadijom zapovijedao je Hildburghausen, pa su se tako on i Ali-paša, nakon Boja pod Banjom Lukom dvije godine ranije, po drugi put našli izravno sučeljeni.
Tokom bitke, koja je trajala dvanaest sati, Austrijanci su pretrpjeli težak poraz. Među približno 6.000 poginulih bilo je čak deset generala i 346 viših oficira. Sutradan poslije bitke austrijska vojska povukla se na sjevernu, lijevu obalu Dunava. Veliki vezir je također prešao Dunav pa je 30. jula došlo do nove bitke kod Pančeva, u kojoj su Austrijanci ponovno poraženi.
Time su osmanske snage potpuno opkolile Beograd, jer je u međuvremenu Hećim-oglu Ali-paša izgradio ponton na Savi i sa svojim se Bošnjacima utaborio na Adi Ciganliji (Čingane adasi).
U toj situaciji u Beogradu je, uz francusko posredovanje, sklopljen mir 1. septembra 1739. godine. Austrija je, među ostalim, izgubila sve posjede koje je prethodnim Požarevačkim mirom stekla u Bosni, osim Donjeg Furjana na hrvatskoj granici.
Ovim novim ugovorom u Beogradu granica između Habsburškog i Osmanskog carstva stabilizirala se za narednih 150 godina na Savi i Dunavu. Time je sjeverna granica Bosne konačno povučena i utvrđena duž Save. Granica na Savi i Dunavu imala je kako politički, tako i civilizacijski karakter.
Što se Bošnjaka tiče, vrijeme rata od 1737. do 1739. godine bilo je dramatično koliko i slavno. Oni su tada konačno odbranili svoj položaj na datom geopolitičkom prostoru. Kasnije generacije Bošnjaka bile su ponosne na djelo svojih predaka. To upečatljivo izražava jedna narodna pjesma, čiji stihovi povezuju dvije odlučujuće bitke u tom ratu, onu kod Banje Luke 1737. i drugu kod Beograda 1739. godine: “Sabljo moja, roditelja moga, / mnogo si mi počinila jada, / mnogo jada oko Beograda, / mnogo muke oko Banja Luke!”
Nakon Austrije i Rusija je bila prisiljena okončati rat s Osmanlijama bez ikakvih teritorijalnih dobitaka na Crnom moru. Rusija je ponovno izgubila Azov, a njena se roba kroz Crno more mogla prevoziti isključivo osmanskim brodovima.
(Izvor: Mustafa Imamović, Historija Bošnjaka, BZK “Preporod”, Sarajevo, 1998)
