"Šok i teror", masovna odrubljivanja glava, hiljade robova, pljačke... Priča o muslimanskom osvajanju Pirinejskog poluotoka 711. godine koju donosi historičar Yeyo Balbás u svojoj novoj knjizi Mač, glad i zarobljeništvo stavlja tačku na mnoge legende i mitove. Moderno štivo, s najnovijim istraživanjima, daleko od romantizacije, epike ili političke manipulacije pokušava realno opisati dešavanja iz tih godina. Balbás ovako predstavlja svoju knjigu i iznosi neke od detalja dolaska muslimana u današnju Španiju:
Svaki rat ili osvajanje donosi tragediju. U konzervativnom ideološkom polju, ratovi su obično obojeni epskom notom; za marksističku historiografiju oni predstavljaju "procese transformacije" i stoga se usredotočuju na socioekonomska pitanja; u oba slučaja zanemaruje se njihova tragična dimenzija. U konkretnom slučaju islamskog osvajanja Španije prevladale su dvije antagonističke vizije.
Za tradicionalnu špansku historiografiju bila je to "pošast skakavaca" koja je opustošila kršćanstvo. Prema arapskom imaginariju, “Arapi nisu stigli u Cordobu kao osvajači, već kao ljubavnici”; osvajanje teritorija značilo je njegovo "otvaranje" ka islamu, a likovi velikih osvajača, kao što su Tāriq ibn Ziyad ili Mūsà ibn Nusayr, okruženi su aurom poštovanja sličnom onoj kod svetaca.
Studije o islamskom osvajanju Poluotoka uglavnom su se provodile iz filološke perspektive ili su se fokusirale na provedbu oporezivanja i administracije Umajada. Nešto bitno za razotkrivanje mnogih problema tekstualnih izvora i načina uspostave političke kontrole nad teritorijom. Autor Mozarabske kronike iz 754. pridaje veliku važnost fiskalnim aspektima. Međutim, istodobno je postojao određeni nedostatak znanja o isključivo vojnim pitanjima, kao što su strategija i logistika, tako da su neke interpretacije vrlo relevantnih događaja, poput prelaska tjesnaca ili bitaka bio prilično nesretan. U posljednja dva desetljeća učinjen je vrlo značajan arheološki napredak u poznavanju kasne antike i muslimanskog osvajanja Poluotoka, što sam pokušao integrirati u svoj rad.
Bez sumnje, najvažniji faktor koji je doveo do brzog osvajanja Španije bili su plemićki sporovi koji su nastali nakon prerane Witizine (vizigotski kralj Španije) smrti. To je natjeralo Tāriqa da izvrši invaziju na podijeljeno kraljevstvo, zahvaćeno građanskim ratom, s najmanje tri zaraćene frakcije. Drugo, i suprotno onome što se uobičajeno pretpostavlja, Tāriq nije vodio amalgamaciju pustinjskih plemena, već profesionalnu vojsku s vrlo sofisticiranim logističkim i administrativnim aparatom, prožetom vojnim doktrinama dviju velikih sila kasne antike, bizantskog i Sasanidska carstva.
Naravno, ono što moj rad kategorički isključuje jeste mirna asimilacija i progresivna arabizacija koju su sektori bliski andaluzijanstvu ponovo branili posljednjih godina. Nacionalizmi imaju tendenciju projicirati monolitne i nepromjenjive identitete u prošlost. Prema njegovom esencijalističkom poimanju povijesti, nacije i etničke skupine su nepromjenjive, nema poremećaja ili promjena.
Blas Infante maštao je o vječnoj Andaluziji, nepromijenjenoj od Tartesosa. Paradoksalno, upravo su teorije fašista poput Ignacia Olagüea, koji je poricao postojanje islamskog osvajanja u pokušaju španjoliziranja al-Andalusa, krivotvorile temeljne mitove modernog andaluzijanstva. Polazeći od djetinjaste identifikacije Andaluzije i Al-Andalusa, oksimoron “mirnog osvajanja” dopušta izgradnju privremenog diptiha, u kojem, suprotstavljeno, “Rekonkvista” pretpostavlja genocid. Prvi bi bio legitiman, blažen i prirodan proces; drugi, nelegitiman, nasilan i nametnut.
Od sredine prošlog stoljeća vojna historiografija ističe da su upadi radi pustošenja neprijateljskog teritorija, s ciljem oduzimanja resursa i sijanja terora, činili glavninu srednjovjekovnih ratnih operacija. Mozarapska kronika iz 754. godine, zajedno s drugim tekstovima iz 8. stoljeća, kao što je himna Tempore belli, opisuje ove običaje koje su muslimani koristili tokom osvajanja.
Arapski izvori naglašavaju veličinu dobivenog ratnog plijena i veliki broj zarobljenika. I blago i brojke zarobljenika su pretjerane, s namjerom da se uveličaju podvizi arapskih osvajača, iako odražavaju uticaj koji su imali na islamsko društvo tog vremena. Na arheološkoj razini imamo oko 160 olovnih pečata kojima su zapečaćene vreće s plijenom i oporezivanje gradova, uključujući primjer koji spominje „neprobušeni biser“, odnosno djevojku.
