Sovjetske trupe su goneći njemačku vojsku 1945. godine umarširale u Čehoslovačku, a u aprilu te godine sastavljena je i koalicijska čehoslovačka vlada na čelu s komunistom Klementom Gottwaldom. Međutim, čehoslovački su komunisti bili poraženi na parlamentarnim izborima održanim 1946. godine te u razdoblju nakon izbora podrška komunistima dodatno slabi.
Nakon političke krize u februaru 1948. godine i ostavke nekomunističkih članova vlade, komunisti su uspjeli organiziranim uličnim demonstracijama prisiliti tadašnjeg predsjednika Beneša da sastavi vladu kojom će dominirati Komunistička partija. Preuzevši potpuno vlast u zemlji, komunisti su transformirali Čehoslovačku po uzoru na Sovjetski Savez – uvedena je planska ekonomija, počeli su progoni političkih protivnika i čistke vlastitih redova.
Čehoslovačka je 1949. godine postala članica SEV-a, a 1955. i Varšavskog pakta. Zemlja se privremeno demokratizirala nakon Gottwaldove smrti 1953. godine, koja je vremenski koincidirala sa Staljinovom smrću, no dolaskom na vlast Antonina Novotnyja 1957. godine u čehoslovačkom je društvu ponovno vraćen stari sistem vlasti.
Šezdesetih je godina čehoslovačka ekonomija potonula u duboku krizu s nestašicama, a istodobno je u čehoslovačkoj Komunističkoj partiji počela jačati reformistička struja. Suočen s privrednim kolapsom, Novotny je sredinom šezdesetih prisiljen učiniti određene političke ustupke liberalnom krilu partije i uvesti određene reforme. No tempo promjena bio je odveć spor te je potkraj 1967. godine progresivni dio čehoslovačkih komunista na čelu sa Slovakom Aleksandrom Dubčekom odlučio krenuti s promjenama prije potpunog ekonomskog kolapsa. Nažposljetku je u janjuaru 1968. godine Novoty smijenjen s čela Komunističke partije, a na njegovo mjesto postavljen je Dubček. U martu je Novotny podnio ostavku i na mjesto predsjednika države, a na njegovo mjesto dolazi heroj II. svjetskog rata, Ludvik Svoboda.
Novi, Dubčekov režim pokrenuo je val promjena i liberalizacije čehoslovačkog društva – proširene su građanske slobode i omogućena veća medijska sloboda, predstavljen je niz ekonomskih reformi te oslabljene veze sa Sovjetskim Savezom. Također, provedena je opsežna rehabilitacija građana koji su osuđeni u razdoblju staljinizma, među kojima je bio i predsjednik Svoboda te ministar unutrašnjih poslova Pavel. Dubček je nazvao reforme “socijalizam s ljudskim licem”, a kasnije je tih nekoliko mjeseci prve polovine 1968. godine prozvano Praško proljeće ili na češkom Pražsko jaro.
I dok je val promjena u Čehoslovačkoj naišao na odobravanje u Rumuniji i Jugoslaviji, ostale komunističke partije iz Istočnog bloka nisu bile oduševljene Dubčekovim reformama. Moskva je promjene u Čehoslovačkoj vidjela kao izazov vlastitoj hegemoniji u istočnoj Evropi, bojeći se da se čehoslovački scenarij ne proširi na ostale istočnoevropske zemlje.
Imajući na umu događaje u Mađarskoj desetljeće ranije, čehoslovačko vodstvo se u više navrata izjasnilo da nema namjeru mijenjati čehoslovačku vanjsku politiku, ni udaljavati zemlju od Sovjetskog Saveza niti istupiti iz Varšavskog pakta. Dubček je u proljeće i ljeto održao nekoliko sastanaka sa sovjetskim liderima Brežnjevom i Kosiginom te s vodstvima istočno-evropskih zemalja, no sovjetsko čelništvo nije bilo impresionirano Dubčekovim objašnjenjem novog čehoslovačkog smjera.
Stoga je Moskva u kasno proljeće 1968. godine počela preko medija val napada i optužbi čehoslovačkog vodstva s posebnim naglaskom na ministra unutrašnjih poslova Pavela. Upozorenja iz Moskve poprimaju konkretniji oblik u ljeto 1968. i to velikim vojnim manevrima Varšavskog pakta koji su se dijelom izvodili na čehoslovačkoj teritoriji, a sovjetske trupe ostaju na čehoslovačkom teritoriji i nakon završetka manevara. U pokušaju rješenja krize, tokom jula i početkom augusta 1968. godine u slovačkim su gradovima Cierni i Bratislavi održana dva sastanka čehoslovačkog i sovjetskog vodstva uz učestvovanje predstavnika iz zemalja Varšavskog pakta.
Čehoslovačka je strana ponovno istaknula svoju odanost savezništvu sa Sovjetskim Savezom i nastavak vodeće uloge Komunističke partije u Čehoslovačkoj, a sovjetska je strana pristala povući jedinice s čehoslovačke teritorije. Time je privremeno Dubček postigao pobjedu nad Moskvom te idućih dana prima u posjetu svoje najčvršće saveznike – jugoslovenskog predsjednika Tita i rumunskog čelnika Ceausescua.
Slijedećih dana su, nakon kratke pauze, obnovljeni napadi Moskve na Čehoslovačku putem medija. Sovjetsko je vodstvo, legitimirano pozivom dijela čehoslovačke Komunističke partije, donijelo odluku o vojnoj invaziji Čehoslovačke.
U noći s 20. na 21. august 1968. oko 600 hiljada sovjetskih, istočnonjemačkih, poljskih, mađarskih i bugarskih vojnika s pet hiljada tenkova počelo je iz više smjerova prelaziti granicu Čehoslovačke. Zanimljivo je da je Rumunija, kojoj je tada bio na čelu mladi Ceausescu, odbila učestvovati u invaziji Čehoslovačke. Istodobno s prelaskom granice kopnenih trupa, stotinjak sovjetskih specijalaca u civilnoj odjeći zauzelo je praški aerodrom. Nakon raspoređivanja po zgradama, osigurani su uslovi za slijetanje velikih transportnih aviona An-12 koji su dovozili sovjetske zračno-desantne jedinice i lahke tenkove.
Suočeno s invazijom, čehoslovačko je vodstvo zapovjedilo svojim oružanim snagama da se ne suprotstavljaju snagama Varšavskog pakta kako bi se izbjeglo krvoproliće. Čehoslovačko ministarstvo vanjskih poslova oglasilo se protestom vladama okupacijskih zemalja, kojim je pozvalo na okončanje okupacije Čehoslovačke. Nakon prelaska granice vojne kolone su nastavile bez ikakvog organiziranog otpora napredovati prema Pragu i drugim velikim središtima.
Jedan od ciljeva invazije prvih sati bila je neutralizacija čehoslovačke vojske, što je ostvareno bez teškoća budući da čehoslovačke snage nisu ni pokušale napustiti kasarne. Iako nisu bili razoružani, čehoslovačkim vojnicima nije bilo dopušteno kretanje izvan vojnih objekata. Iako se većina čehoslovačkih građana protivila invaziji, uglavnom su zauzeli pasivan odnos prema snagama Varšavskog pakta. Nezadovoljstvo okupacijom većine Čeha i Slovaka manifestiralo se masovnim protestima u više čehoslovačkih gradova te aktivnošću više nezavisnih radio-stanica, koje su emitirale vijesti izvan nadzora sovjetskog propagandnog stroja.
Ipak, u nekoliko slučajeva su se u Pragu i Bratislavi dogodili incidenti u kojima su zapaljeni sovjetski tenkovi na što je odgovoreno paljbom iz vojnih kolona, pri čemu je sedam ljudi ubijeno a više stotina ranjeno. Međutim, većini Čeha je bilo potpuno jasno da je otpor snažnoj sovjetskoj vojsci uzaludan te su se do jutra 21. kolovoza sve vitalne tačke u zemlji nalazile u rukama sovjetske vojske i saveznika iz Varšavskog pakta.
Dana 23. augusta čehoslovački je predsjednik Ludvik Svoboda odveden u Moskvu, a slijedećih dana je za njim dopremljen i ostatak čehoslovačkog vodstva na čelu s Aleksandrom Dubčekom. U Moskvi su organizirani prividni razgovori sovjetskog i čehoslovačkog vodstva na kojima je čehoslovačko čelništvo bilo stavljeno pred svršen čin i prisiljeno odustati od pokrenutih reformi te smijeniti najradikalnije članove vlade, a Sovjeti su pristali na povlačenje bugarskih i istočnonjemačkih te mađarskih i poljskih jedinica.
Početkom oktobra čehoslovačko je vodstvo bilo prisiljeno potpisati sporazum kojim je Sovjetima zagarantovano trajno vojno prisustvo u Čehoslovačkoj. Čehoslovačka se obavezala preuzeti odgovornost za odbranu zapadnih granica Istočnog bloka, dok će sovjetske jedinice biti stacionirane u garnizonima u unutrašnjosti zemlje. Kako bi se u međunarodnoj javnosti održao privid dogovora dviju suverenih država, a ne diktata jedne države drugoj, sporazum je u ime Sovjetskog Saveza u glavnom čehoslovačkom gradu Pragu potpisao sovjetski premijer Kosigin.
Unatoč tome, nakon invazije navodnih saveznika Čehoslovačka više nije bila siguran bastion Istočnog bloka prema Zapadu. Invazija Čehoslovovačke naišla je i na velike osude u inozemstvu, no konkretne pomoći izvana nije bilo. Prisustvo sovjetskih trupa na čehoslovačkoj teritoriji pomoglo je jačanju tvrdolinijaša u redovima čehoslovačkih komunista te je naposljetku u aprilu 1969. Dubček smijenjen, a na njegovo mjesto dolazi Gustav Husak. Husak je javno raskinuo s Dubčekovim smjerom i najavio vraćanje Čehoslovačke starom političkom kursu na kojem je zemlja ostala do pada Berlinskog zida, a sovjetske jedinice ostale su stacionirane u Čehoslovačkoj do 1987. godine. Hrvatski vojnik
