Apelaciono vijeće Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove (MMKS) izreklo je danas konačnu presudu kojom su bivši rukovodilac Službe državne bezbjednosti (SDB) Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije Jovica Stanišić i Franko Simatović, bivši komandant Jedinice za specijalne operacije (JSO) SDB-a, osuđeni na zatvorske kazne u trajanju od po 15 godina.
Prema optužnici Haškog tribunala iz 2008. godine, Stanišić i Simatović su terećeni da su učestvovali u udruženom zločinačkom poduhvatu (UZP), na čelu s tadašnjim predsjednikom Srbije Slobodanom Miloševićem, čiji je cilj bilo uklanjanje Bošnjaka i Hrvata s dijelova teritorija Bosne i Hercegovine i Hrvatske radi uspostavljanja etnički čiste srpske države.
Presudu je donijelo peteročlano Vijeće Mehanizma na čelu s predsjedavajućom sutkinjom Gracielom Gatti Santanom te sudijama Lee G. Muthoga, Aminatta Lois Runeni N’gum, Yusuf Aksar i Claudia Hoefer. Simatović je izricanje presude slušao u sudnici, dok je Stanišić pratio video vezom iz pritvorske jedinice u Hagu.
Današnjom presudom, ukinute su prvostepene kazne od po 12 godina i Stanišić i Simatović su osuđeni na zatvorske kazne u trajanju od po 15 godina.
Apelaciono vijeće je prihvatilo žalbu tužilaštva i zaključilo da su odgovorni za udruženi zločinački poduhvat (UZP) koji je za cilj imao nasilno uklanjanje nesrpskog stanovništva kroz cijelo trajanje rata u Bosni i Hercegovini.
Žalbeno vijeće odbacilo je i navode iz žalbi Simatovića i Stanišića.
Ovom presudom proglašeni su krivim i za zločine u Bijeljini, Zvorniku, Doboju, Trnovu, Bosanskom Šamcu i Sanskom Mostu.
- Prvo suđenje -
Stanišić i Simatović su uhapšeni i prebačeni u Hag u maju 2003. godine. Suđenje po optužnici tužilaštva je počelo u aprilu 2008. godine, a optuženi su negirali krivice.
Prema optužnici, od marta 1992. pa kontinuirano do 1995. godine, srpske snage, a naročito specijalne jedinice SDB-a Republike Srbije, počinile su zločine u gradovima i selima u opštinama Bijeljina, Bosanski Šamac, Doboj, Sanski Most i Zvornik, napale ih i preuzele kontrolu nad njima, i počinile zločine u Trnovu.
Prvostepena presuda u tom postupku izrečena je 30. maja 2013. godine kojom su Stanišić i Simatović oslobođeni svih optužbi.
- Obnovljeno suđenje -
Prihvatajući djelimično žalbu Tužilaštva, ovu presudu ukinulo je Žalbeno vijeće, koje je 15. decembra 2015. zaključilo da su, na osnovu grešaka utvrđenih u presudi, ispunjeni uslovi za ponavljanje suđenja. Žalbeno vijeće je naložilo da se suđenje obnovi po svim tačkama optužnice.
Suđenje pred MMKS-om trajalo je od 2017. do 2021., kada je donesena presuda kojom su osuđeni za zločine u Šamcu.
Pretresno veće je zaključilo da su Stanišić i Simatović odgovorni za pomaganje i podržavanje krivičnog djela ubistva kao kršenja zakona i običaja ratovanja i zločina protiv čovječnosti, te krivičnih dijela deportacije, prisilnog premještanja i progona kao zločina protiv čovječnosti, koja su počinile srpske snage nakon zauzimanja Bosanskog Šamca u aprilu 1992. Konkretno, Pretresno veće je konstatovalo da su optuženi pružali praktičnu pomoć koja je imala značajan učinak na počinjenje zločina, obučavanjem i slanjem na teren pripadnika specijalne jedinice Službe državne bezbjednosti Srbije i lokalnih Srba iz Bosanskog Šamca da učestvuju u preuzimanju opštine.
Shodno tome, Pretresno veće je zaključilo da su Stanišić i Simatović krivi po svim tačkama Optužnice i osudilo ih obojicu na kaznu zatvora u trajanju od 12 godina.
Vijeće je u prvostepenom postupku zaključilo da su Stanišić i Simatović odgovorni za pomaganje i podržavanje zločina koje su počinile srpske snage nakon zauzimanja Bosanskog Šamca u aprilu 1992. godine.
Stanišić i Simatović su proglašeni krivim za ubistva, deportacije, prisilno premještanje i progon, kao i zločine protiv čovječnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja.
- Žalbeni postupak -
Žalbe na ovu presudu Tužilaštvo i Odbrane su iznijele u januaru ove godine pred petočlanim Vijećem kojim predsjedava Graciela Gatti Santana.
Tužilaštvo se fokusiralo na UZP i finansiranje jedinica. Istaklo je da Stanišić i Simatović ne samo da su znali da su drugi učesnici imali zločinačku namjeru, nego su je i sami dijelili.
Tužiteljica Laurel Baig kazala je da je za utvrđivanje odgovornosti bitno da li je neko doprinio sprovođenju i unapređenju zločinačkog plana.
Stanišićev branilac Wayne Jordash je ocijenio da Tužilaštvo pokušava zloupotrijebiti pojam o UZP-u, te da se teze o uplatama određenim jedinicama zasnivaju na pretpostavkama i špekulacijama.
Simatovićeva Odbrana je navela da su platne liste nepouzdan dokaz za bilo kakav oblik finansiranja i da je cilj operacije u Sanskom Mostu i Krajini bio zaštita 200.000 izbjeglica koje su se našle na tom prostoru, te zaustavljanje vojne ofanzive.
Stanišić i Simatović, koji imaju po 73 godine, na ročištu su se pridružili iznesenim stavovima branilaca.
Presude Stanišiću i Simatoviću su bile posljednji postupak pred Haškim tribunalom. Oni su bili prvi državni funkcioneri Srbije koji su osuđeni za umiješanost u rat u BiH. U svojoj posljednjoj presudi Sud u Haagu dao je i konačnu ocjenu o umiješanosti Srbije u rat u Bosni i Hercegovini.
