Zija Kučukalić (Sarajevo, 25. 2. 1929 – Amsterdam, 18. 3. 2020) u značajnoj je mjeri otvorio vrata novim istraživanjima razvoja muzike u Bosni i Hercegovini, posebno umjetničke, nakon Drugog svjetskog rata. Iako se podjednako bavio istraživanjima jugoslavenske muzike, istražio je i neka značajna pitanja o historijskim, ali i filozofskim, estetičkim, sociološkim i sl. aspektima bosanskohercegovačke muzičke kulture.
Kučukalić se muzikom počinje baviti već u toku Drugog svjetskog rata (1944) učeći svirati na gitari i harmonici, a Filozofski fakultet – Historiju umjetnosti i kulture i Muzičku akademiju – Historiju muzike završio je u Zagrebu, da bi doktorirao u oblasti muzikologije u Ljubljani (D. Cvetko) i estetike muzike u Amsterdamu (J. Aler). Bio je urednik muzičkog programa Radija Sarajevo i glavni urednik jugoslavenske muzičke revije Zvuk. Na Muzičkoj akademiji u Sarajevu djeluje od 1957. do 1991, gdje je predavao historiju muzike, muzikologiju i muzičku estetiku. Bio je gostujući predavač u Ljubljani, Beču, Amsterdamu, Utrechtu i Bruxellesu, a nakon penzionisanja živio je u Amsterdamu, gdje je i preminuo.
U Sarajevu je nakon 2. svjetskog rata prvo osnovana Srednja muzička u kasnu jesen 1945, potom Viša pedagoška škola 1945/1946, s Odsjekom za muziku 1952. godine, gdje su nastavu muzike izvodili bosanskohercegovački kompozitori i muzički pedagozi. Balet Narodnog pozorišta Sarajevo osnovan je 1950, Simfonijski orkestar u Mostaru 1953, a Muzička akademija u Sarajevu 1955. godine. Sarajevska filharmonija revitalizirana je 1948. godine kao Simfonijski orkestar NRBiH, a od 1953. godine do danas nosi svoj prvobitni naziv.
Kvalitetna muzička edukacija raznih profila muzičkih stručnjaka na Muzičkoj akademiji Sarajevo omogućila je domaće kadrove u orkestrima u Sarajevu, Mostaru, Zenici (pored Filharmonije, još i orkestar opere te Simfonijski orkestar Radiotelevizije Sarajevo, Veliki plesni orkestar / Big Band RTVSA itd.), što je direktno utjecalo na formiranje kvalitetne publike i estetskih mjerila. Poseban značaj u ovom periodu imalo je osnivanje Udruženja kompozitora Bosne i Hercegovine 1950. godine. Udruženje kompozitora BiH prestalo je s radom 1992. godine, a prostor i građa Udruženja uništeni su u agresorskom granatiranju krajem 1992. godine. Udruženje u takvom obliku nije se revitaliziralo, ali se slično udruženje formiralo u Sarajevu 2000. godine pod nazivom Asocijacija kompozitora – muzičkih stvaralaca, AMUS.
No, u svemu nabrojanome nezaobilazno je ime Zije Kučukalića, koji se pojavljuje kao osnivač institucionalne muzikologije u Bosni i Hercegovini od 1957, kada postaje asistentom na Muzičkoj akademiji Univerziteta u Sarajevu. Prema njegovom učeniku i također značajnom muzikologu prof. emeritusu Ivanu Čavloviću, pedagoški rad dr. Kučukalića imao je dva smjera. Jedan je predavačko-odgojiteljski na Muzičkoj akademiji, drugi autorski, koji se opredmećuje muzičkom publicistikom, prije svega u pisanju udžbenika za muzičku kulturu u osnovnim i srednjim školama. U njegovoj pedagoškoj radionici odškolovani su brojni bosanskohercegovački muzikolozi, među kojima su Milorad Milić, Bojan Bujić, Dujka Smoje, Slobodan Špirić, koji čine tzv. zlatnu četvorku Sivecovih i Kučukalićevih studenata.
Gorana Doliner-Čaldarović, Ljiljana Ivanović i Željka Stijačić bile su i njegove asistentice, u početku akademske karijere i Bojan Bujić, a brojne njegove studentice, poput Mirne Marić-Krešić, Aleksandre Wagner, Eme Uzunović-Stojanović, Ubavke Prusine, Vesne Andree, i danas su aktivne u svojoj ili nekoj drugoj profesiji. Ovom nabrajanju Čavlović dodaje i imena Kučukalićevih preminulih studentica Mirjane Dizdarević i Željke Kordić, koje su ostvarivale muzikološku karijeru na Radiju Sarajevo kao priznate muzičke urednice.
