Svake godine izvjestilac Evropskog parlamenta za Türkiye, EU komesarijat za vanjske poslove i EU parlament ponavljaju manje-više istu koreografiju. Izvjestilac napiše kao neki izvještaj, komesarijat ga kao usvoji i predloži EU parlamentu na usvajanje, što ovaj (parlament) promptno obavi donoseći neobavezujuću rezoluciju. Drugačiju do “savjetodavnu” EU parlament ne može donijeti s obzirom na to da je to tijelo samo dekoracija u strukturi vlasti Evropske unije u kojoj glavnu riječ vode neizabrane birokrate.
Dalji slijed događaja također je predvidljiv. Tursko ministarstvo vanjskih poslova odbaci izvještaj, te se cijeli proces završi održavanjem statusa quo. Šta je status quo u ovom slučaju, ne treba posebno objašnjavati s obzirom na to da je proces pristupanja Türkiye Evropskoj uniji od novembra 2016. godine zamrznut (naravno, “neobavezujućom odlukom” EUropskog parlamenta).
Ove godine ta se skripta razlikuje od prethodnih. Udarna vijest svih (bjelo)svjetskih medija bio je odgovor turskog predsjednika Recepa Tayyipa Erdoğana na pitanje novinara o posljednjem izvještaju u subotu 16. septembra postavljeno uoči puta u Sjedinjene Američke Države: “Evropska unija pokušava se distancirati od Türkiye. Napravit ćemo svoje procjene u odnosu na ovaj razvoj događaja i, ako bude potrebno, možemo se rastati od Evropske unije.”
“SPECIJALNI STATUS” KAO UTJEŠNA NAGRADA
Poslije obnovljenog entuzijazma za oživljavanje procesa pridruživanja Evropskoj uniji nakon parlamentarnih i predsjedničkih izbora ove Erdoğanove riječi svakako dođu kao hladan tuš birokratama u Bruxellesu. Međutim, izvještaj najjasnije do sada pokazuje u suštini kolonijalni mentalitet briselskih šarlatana – “baštovana” u odnosu na “džunglu”. Uzgred, kada je EU komesar za vanjske poslove Josep Borrell upotrijebio tu metaforu, malo ljudi je primijetilo da je on zapravo doslovno citirao američkog neokonzervativnog ideologa Roberta Kagana (muža Victorije Nuland), koji je 2018. godine objavio knjigu “Džungla ponovo raste” (The Jungle Grows Back). No, krenimo redom.
Izvještaj o Türkiye za 2022. godinu koji je pripremio izvjestilac Evropskog parlamenta za Türkiye Nacho Sánchez Amor usvojen je na plenarnoj sjednici 13. septembra 2023. godine s 434 glasa za, protiv 18, dok su 152 poslanika bila uzdržana.
Pored uobičajene tirade o “nedostatku” demokratije (EU šarlatani najviše bi voljeli da se volja turskih građana jasno izražena na izborima nekako zaobiđe), nevješto zaogrnute kuknjave što pokušaji promjene režima (Gezi i 15. juli 2016) nisu uspjele, te podrške svim teroristima koji bi da razbiju Türkiye, izvještaj konstatuje da Türkiye ostaje kandidat za pristupanje Evropskoj uniji, uz napomenu da se proces pridruživanja ne može nastaviti u trenutnim okolnostima i poziva Evropsku uniju da istraži “paralelan i realan okvir” za njene odnose s Türkiye.
Inače stara ideja o nekom “specijalnom statusu”, utješnoj nagradi, kojim bi Türkiye predala dio svog suvereniteta uniji, a primila (bezuslovne) obaveze, koje nisu praćene adekvatnim (čitaj, nikakvim) pravima, našla je prvi put način da uđe u izvještaj. Ako to nije udaljavanje od Türkiye, onda ne znam šta je.
Osim toga, u tu čorbu (izvještaj) udrobljeni su turski odnosi s Grčkom i s Južnim Kiprom. Grčki premijer likuje: “Türkiye ima interes da se približi Zapadu. Put ka Evropi prolazi kroz dobre odnose s Grčkom. To je oružje koje imamo za normalizaciju grčko-turskih odnosa.” Novinar Selim Atalay komentariše tu izjavu na platformi nekad znanoj kao Twitter: “Oružje!???! Imaš to oružje 50 godina i ono je zahrđalo. Mislimo da to više ne funkcioniše. Nema ‘normalizacije’ s oružjem. Misliš da imaš oružje u ruci. Ako ga izgubiš... Bit će veliki problem.”
Mitsotakisova “metafora”, koja s obzirom na nelegalnu militarizaciju egejskih ostrva i nije baš skroz metafora, odražava srž blokade turskog pristupanja uniji.
EVROPA SLIJEPA NA PROMJENE
Očekivano, reakcija Turskog ministarstva vanjskih poslova bila je oštrija od uobičajenog odbacivanja izvještaja. “Izvještaj, kao zbirka neutemeljenih optužbi i predrasuda zasnovanih na dezinformacijama antiturskih krugova, odraz je dobro poznatog plitkog i nevizionarskog pristupa Evropskog parlamenta ne samo odnosima Türkiye i Evropske unije već i budućnosti Evropske unije. Ovaj izvještaj, nažalost, pokazuje da su članovi Evropskog parlamenta zarobljenici populističke dnevne politike i daleko od razvijanja pravog strateškog pristupa prema Evropskoj uniji, ali i našem regionu”, kaže se, između ostalog, u zvaničnom saopštenju. “Nadalje, ništavni su navodi koje je Evropski parlament uključio u izvještaj u vezi s pitanjima Egeja, istočnog Mediterana i Kipra, koji odražavaju jednostrane stavove određenih krugova i odvojeni od historijskih i pravnih činjenica.”
Briselska kakistokratija (koja je sada prisutna i na državnom nivou – vidjeti pod Njemačka vlada i njenog ministra vanjskih poslova) jeste (frapantno) slijepa za promjene koje se nevjerovatnom brzinom dešavaju u svijetu. Pokušaj da se starim oprobanim metodama Türkiye veže ispred evropskih vrata, ali da se ne pusti u kuću (poput kera, kako je rahmetli Necmettin Erbakan odavno upozoravao), više ne funkcioniše. Oružje ili, možda bolje, lanac je zahrđao. A da je to vezivanje namjera, pokazuje i činjenica da je prijedlog amandmana, koji je uključivao prekid pregovora o članstvu s Türkiye, odbijen s 460 glasova i nije uključen u izvještaj. Da, za Evropsku uniju “zamrznuto” je najbolje rješenje – no, taj zamrzivač je usljed geopolitičkih promjena ostao bez energije.
U intervjuu datom za američki javni servis PBS (Public Broadcasting Service) na pitanje da li je Türkiye spremna da odustane od članstva u Evropskoj uniji, Erdoğan je rekao da Türkiye pridaje značaj odlukama Evropske unije te je dodao: “Ako Evropska unija donese pozitivnu odluku, mi bismo to pozdravili. Türkiye je zaustavljena na vratima Evropske unije posljednjih pedeset godina. Mi smo uvijek tu. Uvijek smo bili samodovoljna zemlja. Nikada nam nije bio potreban doprinos ili podrška Evropske unije, nije nam potrebna ni sada.”
