Političko-ekonomski populizam u postkomunističkim državama je zanimljiv društveni fenomen koji pokazuje sve društvene krize.
U tom kontekstu podsjećamo na knjigu "Populizam, izabrane teme" koju je 2020. godine izdalo Udruženje Multi i Internacionalna poslovno-informaciona akademija Tuzla. Njen urednik dr. Admir Čavalić, profesor na Ekonomskom fakultetu i sadašnji zastupnik u Parlamentu Federacije BiH.
Knjigu čini 10 autorskih tekstova koji se fokusiraju na ekonomski populizam, ali i druge vidove populizma prisutne u bosanskohercegovačkoj javnosti.
MIT - Progresivno oporezivanje i diferencirana stopa PDV-a imaju smisla
Prvo je to da obično, u slučaju implementacije daju drugačije efekte od planiranog, pa tako tzv. Direktorov zakon pokazuje da od države blagostanja i progresivnog oporezivanja najveću korist ima srednja klasa, nauštrub bogatih i siromašnih, slično kao i kod diferencijacije stopa PDV-a.
Pored toga, oba mita stvaraju niz pretpostavki za manipulacije i prevare u kontekstu BiH.
Međutim, krenimo od progresivnog oporezivanja. Nasuprot tome je flat tax odnosno jedinstvena porezna stopa. Na osnovu navedene svako plaća jedinstvenu stopu poreza, od recimo 10% ako pratimo porez na dohodak u BiH. Međutim, iako postoji jedinstvenost u relativnom iznosu (od 10%),razlike u apsolutnom iznosu su drastične – 10% od 400 KM nije isto kao 10% od 4000 KM. U prvom slučaju je to 40 KM za potrebe države, u drugom 400 KM. Dakle, apsolutni doprinos nije isti.
Bogatiji plaćaju, u apsolutnom iznosu više, siromašniji manje, čak iako izuzmemo odbitke.
Kada je riječ o diferenciranoj stopi PDV-a, činjenica da je BiH ima jedinstvenu stopu nije rezultat političkih, već dobro planiranih (djelimično nametnutih) makroekonomskih odluka. Diferenciranjem stope bi se otvorio prostor za izbjegavanje poreza i porezne manipulacije, te bi čitav sistem postao kompleksnijim. Sama Uprava za indirektno oporezivanje BiH navodi da bi vođenje diferenciranih stopa PDV-a negativno utjecalo na konkurentnost BiH, na investicije i ulaganja (Klix.ba, 2012).
Najbitnije od svega je što rezultati date politike nisu jasni, jer nema garancija da bi kauzalno došlo do pada cijena proizvoda, posljedično usluga, koje bi imale nižu stopu PDV-a. U pozadini priče o diferencijaciji se vjerovatno skriva mogućnost za obimniju ekstrakciju bogatstva iz privatnog sektora (građana i privrede).
