Crna Gora nesumnjivo polaže pravo na korišćenje voda Bilećkog jezera, po svim domaćim i međunarodnim propisima koji uređuju ovu materiju, saopćeno je podgoričkoj Pobjedi iz Ministarstva energetike i rudarstva Crne Gore. Stav aktuelne vlade je da se ovo pitanje mora aktuelizirati, kako bi se riješilo na najefikasniji način, u skladu sa međunarodnim pravom i praksom, jer je krajnje vrijeme da Crna Gora valorizuje ovaj svoj potencijal, čime bi ostvarila evidentan energetski, vodoprivredni i opšti ekonomski razvoj, a sve u skladu sa legislativom EU, piše jutros taj crnogorski list.
„Evidentno je da Crna Gora ima značajan udio u hidroenergetskom potencijalu hidrosistema HS „Trebišnjica“, ali da ga nije koristila decenijama i krajnje je vrijeme da ga valorizuje. Postoji mogućnost djelovanja u pravcu organizovanja međunarodne arbitraže za rješavanje ovog spornog pitanja, ali treba imati u vidu da bi sudski proces pred Međunarodnim sudom mogao biti izuzetno skup i dugotrajan. Namjera nam je da postignemo trojni sporazum između Bosne i Hercegovine, odnosno Republike Srpske, Hrvatske i Crne Gore o podjeli i korišćenju hidroenergetskog potencijala Trebišnjice tako da svaka država dobije ono što joj po međunarodnom pravu pripada“, kazali su Ministarstva energetike Pobjedi.
Iz tog resora naglašavaju da je riječ o izuzetno komplikovanom procesu koji se ,,nažalost, nije riješio više od pola vijeka“. Naveli da je crnogorska vlada od 2003. godine preduzimala niz aktivnosti u cilju postizanja dogovora sa Bosnom i Hercegovinom, odnosno, njenim entitetom Rs po pitanju podjele hidroenergetskog potencijala Bilećkog jezera, međutim dogovor nije postignut.
„To je pitanje koje se tiče tri države i ne odnosi se samo na pravičnu raspodjelu hidropotencijala jezera, nego i na ono što nam je pripadalo u prethodnom periodu. BiH, kao i Hrvatskoj odgovara status quo, jer na taj način nesmetano koriste potencijal, proizvode električnu energiju, a da nemaju nikakvih obaveza prema Crnoj Gori“, saopćili su iz ministarstva i dodali da se zbog toga mora ići u tri međusobno povezana pravca, koji zahtijevaju uključivanje tri države, više institucija, različitih resora i lokalne uprave ,,a najnepoželjniji scenario je Međunarodni sud“.
Iz Ministarstva energetike kažu da je prvi pravac postupak za utvrđivanje prava Crne Gore u valorizaciji bilećke akumulacije i hidropotencijala Trebišnjice.
„Rješavanje pravične raspodjele hidroenergetskog potencijala hidrosistema Trebišnjica, koji u cjelosti koriste druge države, je veoma važno pitanje za Crnu Goru, koja nesumnjivo polaže pravo na korišćenje voda Bilećkog jezera, po svim domaćim i međunarodnim propisima i zakonima koji uređuju ovu materiju. Procjenjuje se da Crnoj Gori pripada površina 40 odsto sliva Bilećkog jezera, kao i 24 odsto od ukupne zapremina akumulacije“, kazali su iz ministarstva i dodali da je drugi pravac pitanje naknade za korištenje voda Bilećkog jezera.
„Poznato je da Crna Gora do danas nije dobila naknadu ni za jedan kilovat sat električne energije koji se dobija korišćenjem voda Bilećkog jezera, iako su crnogorske vlasti nekoliko puta pokretale to pitanje. Nećemo reći ništa novo ako kažemo da vlasti Hrvatske i BiH gdje se, na teritoriji RS većinom nalazi Bilećko jezero, nijesu bile kooperativne“, istakli su iz Ministarstva.
Podsjetili su da Bilećko jezero od 1968. godine snabdijeva električnom energijom BiH i Hrvatsku, kroz hidroenergetski sistem Trebišnjica, odnosno hidroelektrane Trebinje 1, Trebinje 2, Dubrovnik 1 i Čapljina, a da Crna Gora, iako oko 40 odsto vodotoka dolazi iz Crne Gore države, a oko petina površine jezera je na njenoj teritoriji, nije dobila naknadu ni za jedan kilovat sati električne energije iz ovog sistema.
Treći pravac je pitanje naknade za potopljeno zemljište, koja je isplaćivana do 1992. godine, a odnosi se i na lokalnu upravu. Iz vlade Crne Gore podjesćaju da je sistem hidroelektrana na Trebišnjici, kao ozbiljan jugoslovenski projekat, počeo 1952. god. Kako tvrde, prema Ugovoru o korištenju voda iz Bilećkog jezera, koji obuhvata raspodjelu hidroenergetskog potencijala HES ,,Trebišnjica“, a koji je potpisan između SR BiH, SR Hrvatske i SR Crne Gore 1971. godine, Crna Gora se pominje samo u dijelu naknade za potopljeno zemljište, dok su ostale dvije republike potencijal podijelile u odnosu 78 prema 22 odsto u korist BiH.
„Značajan debalans u podjeli potencijala je dijelom uzrokovan i činjenicom da se Bilećko jezero najvećim dijelom nalazi na teritoriji BiH. Bilećko jezero je potopilo
značajan dio teritorije Crne Gore, a takođe Crnoj Gori pripada i značajan dio njegovog slivnog područja. Od početka eksploatacije sistema hidroelektrana na Trebišnjici, Crna Gora nije imala učešća u raspodjeli električne energije. Do 1992. godine BiH je plaćala Crnoj Gori doprinos za potopljeno zemljište“, kazali su iz ministarstva.
