Učenjem Kur’ana i podizanjem plavo-bijelog polumjeseca i zvijezde Istočnog Turkestana, Ujguri su u Kanadi otvorili su džamiju i društveni centar na periferiji Toronta u obnovljenoj 150-godišnjoj Rimokatoličkoj crkvi koja će služiti zajednici od 2.000 ljudi pripadnici turske etničke grupe.
Kanadsko udruženje Istočni Turkestan - koje koristi omiljeno ime Ujgura za autonomnu regiju Xinjiang Uyghur (XUAR) na sjeverozapadu Kine - dalo je ideju o kanadskom centru za ujgure 2008. godine, a 13 godina kasnije kupilo je zgradu crkve za 610.000 CAD dolara, (što je oko 815.500 KM) donacijama iz Njemačke i Australije, rekao je Tuyghun Abduweli, predsjednik grupe.
"Za kanadske Ujgure ovo pokazuje kakve rezultate jedinstvo i solidarnost mogu i ne mogu postići", rekao je on za Ujgursku službu Radia Free Asia.
"Jedinstvo ovdje u Kanadi [koje] nas je na kraju navelo da kupimo tako veliku crkvu, koju smo zatim pretvorili u džamiju za upotrebu za naše vlastite kulturne, povijesne i vjerske stvari, vrlo je uzbudljivo i nadahnjujuće Ujgurskim Kanađanima."
Svečanost otvaranja okupila je članove ujgurske zajednice u Kanadi, kanadskog poslanika, diplomate i zvaničnike, te vođe dvije velike ujgurske prognaničke grupe, Dolkun Isa, predsjednika Svjetskog kongresa ujgura sa sjedištem u Njemačkoj, i Rushana Abbasa, izvršnog direktora Kampanja za Ujgure sa sjedištem u SAD-u.
Kanadsko udruženje Istočni Turkestan takođe je pozvalo katoličkog pastora i bivšu crkvenu skupštinu da podignu svijest o teškom položaju Ujgura u XUAR -u, rekao je član udruženja Itbiar Artish. Katolička zajednica je postajala sve starija, a crkveni administratori nisu mogli priuštiti održavanje zgrade, rekao je Robin Wilkie, posljednji pastor crkve, nakon ceremonije otvaranja 25. septembra.
Zbog COVID-a odlučili su da je vrijeme za prodaju. Tada je Ujgurska zajednica kupila zgradu od nas, pa smo im predali palicu da nastave svoju vjeru ”, rekao je o zgradi u talijanskom romaničkom stilu izgrađenoj 1873-1874.
Značajno je napomenuti da je Xinjiang došao pod kinesku carsku vlast tokom dinastije Qing u 18. stoljeću. Država Istočni Turkestan proglašena je 1944. godine, ali ju je nova Narodna Republika Kina nasilno ugasila pet godina kasnije.
Kina je izložena kritikama zbog oštrih politika usmjerenih prema 12 miliona pretežno muslimanskih Ujgura i drugih turskih manjina u Sinđijangu, uništavajući džamije, čineći mandarinski kineski glavnim jezikom u školama, prateći poteze Ujgura sveprisutnim i nametljivim sistemom nadzora. prisilnog rada Ujgura u tvornicama i na farmama. Istraživači su dokumentirali zatvaranje kineskih vlasti u čak 1,8 miliona Ujgura i drugih muslimanskih manjina u mreži logora za koje Peking tvrdi da su centri za stručno osposobljavanje.
Kina odbacuje široko rasprostranjene i dokumentirane navode da je zlostavljala muslimane koji žive u Xinjiangu i drži regiju zatvorenom za nezavisne istraživače i novinare. Sjedinjene Države i zakonodavna tijela u nekoliko europskih zemalja smatraju da se postupanje prema Ujgurima i drugima u XUAR -u smatra genocidom i zločinom protiv čovječnosti.
U februaru je kanadski parlament usvojio jednoglasni neobavezujući prijedlog kojim je kineski tretman Ujgura u XUAR -u proglašen genocidom, čime je postala druga zemlja nakon SAD -a koja je donijela takvu odluku. Zakonodavci su također uključili amandman na prijedlog, pozivajući Međunarodni olimpijski komitet da preseli Zimske olimpijske igre 2022. iz Pekinga ako kineska vlada nastavi sa zlostavljanjem manjinske grupe.
U to vrijeme, Kina je oštro osudila i usprotivila se potezima iz Ottawe. Oko 2.000 Ujgura - ili 600 do 700 porodica - živi u Kanadi, zemlji od 38 miliona ljudi, rekao je Mehmet Tohti, izvršni direktor Projekta zagovaranja prava Ujgura u Kanadi, u marku u intervjuu za kanadski ženski časopis “Chatelaine”.
