“Nova srpska vlast smijenila je sve Muslimane i Hrvate sa čelnih pozicija u opštini, a personalne promene su izvršene i u policiji, školama i javnim preduzećima. U pojedinim slučajevima, nova vlast je tražila od građana nesrpske nacionalnosti da potpišu izjavu lojalnosti srpskim vlastima kako bi sačuvali svoj posao. Uslijedilo je hapšenje i privođenje uglednih Muslimana i Hrvata Prijedora u zgradu MUP-a i kasarnu u Prijedoru, odakle su potom prebacivani u logore smrti i mučenja: Keraterm i Omarska

Vojska je izdala naredbu da svi stanovnici napuste područje Kozarca. Formiran je konvoj iz kojeg su na raskršću puta Banja Luka – Prijedor izdvojeni muškarci, koji su zatim sprovedeni u logore Omarska i Keraterm. Žene, djeca i starije osobe iz konvoja odvedeni su u logor Trnopolje.

Na teritoriji opštine Prijedor postojalo je više desetina različitih zatočeničkih i sabirnih centara, od kojih su većinu činili tranzitni centri, dok su Omarska, Keraterm i Trnopolje bili zatočenički objekti u kojima su zarobljeni najduže zadržavani. U ta tri objekta zatočenici su bili izloženi psihičkom i fizičkom maltretiranju, seksualnom zlostavljanju i mučenju. Bili su izgladnjivani, uskraćena im je voda, higijena i medicinska pomoć. Veliki broj ljudi je ubijen u ta tri logora.”

U dokumentima i prepiskama oficira VRS nadalje stoji:

“Na sastanku starješina 1. KK (Prvog krajiškog korpusa) sa Mladićem, održanom krajem maja 1993. godine, načelnik odjeljenja bezbjednosti 1. KK pukovnik Stevan Bogojević izvijestio je o grobnici u rudniku Tomašica. Bogojević je preneo sadržaj razgovora sa načelnikom SJB Prijedor Simom Drljačom, komandantom 43. mtbr pukovnikom Vladimirom Arsićem, ministrom odbrane generalom Bogdanom Subotićem i načelnikom policije u CSB Banja Luka Miletom Matijevićem, o rudniku gde su oni ranije ‘zatrpali oko 5.000 muslimanskih leševa’. Kako je Bogojević prenio, prijedorske vojne i policijske vlasti ne znaju šta da rade sa leševima i žele da ih se riješe ‘spaljivanjem, mljevenjem ili na neki drugi način’, zbog čega su se obratili nadređenoj vojnoj komandi. Ratko Mladić je na sastanku rekao da je njegov stav da se leševa riješe oni koji su ih pobili, ali i da treba pokrenuti istragu u vezi s tim slučajem i dobro čuvati ‘podatke da ne dođu u ruke nepozvanih lica’.

Istočno rudište Tomašica, koje je dio kompleksa RŽR Ljubija, od aprila ili maja 1992. godine bilo je pod kontrolom Kriznog štaba Prijedor i 43. mtbr. Pristup Tomašici je kontrolisao rezervni sastav vojske sve do kraja rata. Jedinice vojske su tokom jula 1992. godine u više navrata od preduzeća Rudnik Ljubija uzimale gorivo i koristile njihova vozila, kao i građevinske mašine poput grejdera, rovokopača i buldožera.”

U masovnoj grobnici Tomašica pronađeni su posmrtni ostaci žrtava iz Kozarca, Jaskića, sela sa područja Brda, Ljubije, kao i posmrtni ostaci žrtava iz logora Keraterm, Omarska i Trnopolje. Najveći broj žrtava čiji su posmrtni ostaci pronađeni u Tomašici stradao je u julu 1992. godine.

“Jedinice koje su učestvovale u zločinima na teritoriji opštine Prijedor i njihovi komandanti tokom rata su više puta pohvaljeni, odlikovani i unaprijeđeni, iako je komanda 1. KK imala saznanja o zločinima počinjenim u zoni odgovornosti tih brigada. Komandant 1. KK Momir Talić je već krajem maja 1992. godine prvi put pismeno pohvalio sve borce i starješine jedinica pod komandom Prijedorske regije za ‘pokazanu odlučnost, hrabrost i umešnost u borbama sa paravojnim formacijama u Hambarinama, Kozarcu i Prijedoru’, piše u dokumentu.

“Istog dana su starješine 1. KK izvijestile Ratka Mladića o postojanju masovne grobnice Tomašica sa čijim prikrivanjem je bio upoznat Vladimir Arsić, što se moglo videti u dnevniku koji je vodio Ratko Mladić od 2. aprila do 24. oktobra 1993. godine.”

Kroz Keraterm je prošlo oko 4.000 zatočenika, Bošnjaka i Hrvata. Skoro svi zatočenici  bili su civili, a među njima bilo je i žena. Ljudi su svakodnevno dovođeni u logor i odvođeni iz njega. Usljed nedostatka prostora, zbog velikog broja zarobljenih, zatočenici su iz tog logora prebacivani u Omarsku i Trnopolje. U logoru Keraterm ubijeno je više od 300 zatočenika.

U dokumentima ovog strašnog zločina i beščašća Komanda 1. KK je 25. jula 1992. godine izvestila GŠ VRS o “pokušaju masovnog bjekstva” zatočenika iz Keraterma u toku noći 24/25. jul 1992. godine. Kako se navodi u izvještaju, pokušaj bjekstva je spriječen i ubijeno je oko 50 zatočenika. Dan kasnije, 1. KK je izvijestio da je “u toku prethodne noći u logoru Keraterm Prijedor ponovo bilo pokušaja bjekstva, ali je pravovremeno spriječeno”.

Ova dva dokumenta ukazuju na to da je komanda 1. KK bila upoznata s masakrom koji su stražari počinili u logoru Keraterm, “iako su o ubistvu više od 200 logoraša od strane stražara u logoru izvijestili kao o pokušaju bjekstva zatočenika i uz to drastično umanjili broj ubijenih”. Istina je da su logoraši bili zatvoreni u velike hale opkoljene mitraljezima. U tom logoru zatvorenici su zbijeni kao u “konzerve sardina”, kako su stražari podrugljivo govorili. Onda je počelo surovo rešetanje ove tvornice od običnog lima i masovni pokolj jadnih ljudi.

Sud je razotkrio laži oko navodnog pokušaja bijega. Dječak od 14 godina (A. M.) je svjedočio kad je počela rafalna pucnjava da su zaštitu svojim tijelima oko njega napravili otac, amidže i daidže, grleći se i držeći čvrsto za ruke. Kad je strašno ubijanje prestalo, on je prvo dozivao oca i imena svojih najdražih. Šutnja je trajala. Vidio je da leži u lokvi krvi. Nekako se izvukao iz tog zagrljaja. Svi koji su ga štitili bili su ubijeni. Njihovi prsti još su bili čvrsto isprepleteni. Dječak je pred Sudom svjedočio kad su rijetki preživjeli logoraši iznijeli oko 200 žrtava ovo strašnog zločina i poslagali ih po ledini ispred logora.

Komanda 1. KK izvijestila je Glavni štab VRS 7. augusta 1992. godine da je iz logora Omarska u logor Manjača prebačeno oko 1.460 zatočenika, kao i da je “prilikom dovoženja do logora bilo i umrlih”. U kamionima i pod ceradama, tih vrelih dana, logoraši su bezobzirno zbijani i prevoženi pa se od gušenja masovno umiralo.

Ovaj logor je funkcionirao od 25. maja 1992. do kraja septembra 1992. godine; međutim, jedan broj zatočenika ostao je u logoru i duže. Do 30. septembra 1992. godine kroz logor Trnopolje prošlo je približno 23.000 civila, a u tom trenutku je u logoru ostalo još oko 3.000 logoraša. Iako su zatočenici dovedeni iz Omarske i Keraterma uslove u Trnopolju opisivali kao podnošljivije i manje surove, i u tom su logoru izvršena brojna ubistva, a maltretiranje, premlaćivanje i mučenje zatočenika bilo je svakodnevno. “Zabilježen je i veliki broj silovanja u logoru Trnopolje”, pisalo je u izvještajima Tribunala.

On što je preživio Prijedor s više od 30.000 zatočenih, mučenih i ubijanih civila označeno je od najuglednijih međunarodnih pravnika kao genocid.