Vođe SDS-a BiH su 27. marta 1992. godine u Sarajevu sazvali Skupštinu srpskog naroda BiH, koja je proglasila Ustav Srpske Republike BiH. Učinili su to ne čekajući nastavak razgovora u Briselu o unutrašnjem uređenju zemlje. Još su bili u jeku i oružani sukobi sa Hrvatima u Hercegovini i Bosanskoj posavini. Donošenjem ustava SDS je, ustvari, ubrzano produžila razgrađivanje Republike BiH. Time je još jednom pokazala da joj je isključivo stalo do stvaranja nove srpske države koja će jednog dana “postati dio zajednice država svesrpskog naroda”.
“Drina ne treba da bude razdelnica već kičma i ona to jeste, jako je važno da Srbi sa obe strane u identitetskom smislu, ne državnom, budu jedinstveni po svim važnim pitanjima za budućnost srpskog naroda”, riječi su ministara Vlade Srbije iz 2024. uoči održavanja tzv. Svesrpskog sabora u Beogradu, a koje zlokobno podsjećaju na istovjetnu retoriku iz 1992.
Skupština srpskog naroda BiH je te 1992. usvojila i Prijedlog zakona kojim se utvrđuje 70 srpskih općina u Bosni i Hercegovini od ukupno 106 koliko ih je bilo tada u zemlji. Donesena je i Preporuka o prestanku isticanja obilježja sa imenom i likom Josipa Broza Tita. Vrlo zanimljivo, i u današnje vrijeme srpska nacionalistička politika ističe da žele raskrstiti sa naslijeđem Tita, pa je čak gradonačelnik Beograda predlagao izmještenje njegovih kostiju u Kumrovec.
Odluka o stvaranju sjedinjenih srpskih država te 1992. donijeta je na prijedlog mitropolita primorsko-cetinjskog Amfilohija Radovića i predsjednika Radovana Karadžića na Osnivačkoj skupštini Udruženja Srba iz BiH u Srbiji, koja je održana 31. marta 1991. godine u Beogradu.
Prisustvovali su joj i odluku burno pozdravili akademici Dobrica Ćosić, Milorad Ekmečić, Antonije Isaković, Matija Bećković.
Pod pokroviteljstvom SDS-a BiH i Srpskog kulturnog društva “Prosvjeta je u Sarajevu 27. marta 1992. održan Kongres srpskih intelektualaca iz Bosne i Hercegovine i Srbije. Oko 500 učesnika raspravljalo je o temi “Jugoslavenska kriza i srpsko pitanje”. Kongresu su mogli prisustvovati samo oni intelektualci čije “angažiranje nije usmjereno protiv interesa srpskog naroda.” Na Kongresu je formulirana doktrina za neposrednu budućnost. Formulirana je na osnovu pisma književnika Dobrice Ćosića, izlaganja akademika Milorada Ekmečića i predsjednika Matice iseljenika Srbije Brane Crnčevića. U pismu D. Ćosića kojim se obraća Kongresu pisalo je:
"... Strane sile nas rasturaju u ime svoga mira i svoje koristi. U to ime, u ime ‘novog evropskog poretka’, određuju nam identitet i granice a te granice nisu granice prava, pravde i mira, nego novih sutrašnjih i budućih ratova... Mi Srbi, Muslimani i Hrvati uvažavanjem istorijskih iskustava i sadašnjeg stanja među nama, moramo se što pravednije razdeliti i razgraničiti da bismo uklonili razloge da se mrzimo i ubijamo i da sutra možemo sa što manje prepreka da se ujedinjujemo u svemu što nam je obostrano razumno i korisno... Istorijsko iskustvo nam nalaže da u stvaranju nove države uskladimo načelo jedinstva srpskog naroda sa načelom demokratskog policentrizma u organizaciji države i društva... Mi želimo da stvorimo državu koja će sve nacionalnosti i sve vere smatrati svojom.”
Na Kongresu je Milorad Ekmečić, kojeg mnogi smatraju “ocem srpskog savremenog nacionalizma”, govorio o konfederalnom ustrojstvu BiH. Izjavio je da je to, ustvari, “istorijska žrtva da se spasi nezavisnost matice - Republike Srbije i Crne Gore”, dok je “muslimanskom narodu konfederalna veza jedino sredstvo da se oslobodi srednjobosanskog rezervata kojeg im Evropa nameće kako bi se zaštitila od islama”. S druge strane, zamjerio je Evropi što “formalno i de facto priznaje status ‘muslimanske nacije’, koji nigdje drugde u Evropi i svetu ne postoji, iako ga trpa u jedan strogo čuvani rezervat”. Zaključio je da je “muslimanskoj masi namenjeno gore stradanje od nas, jer to uzajamno stradanje će njih više pogoditi nego nas”.
Ekmečić je govorio i o “nemačko-vatikanskoj zaveri” i povratku čovječanstva u srednjovjekovnu prošlost religiozne konfrontacije i vjerskih sukoba. Plašeći Bošnjake namjerama Evrope da ih, po uzoru na sjeveroamerički rezervat za Indijance, nagura u srednjobosanski rezervat, ustvari, je otkrio već urađene planove velikosrpskih stratega za uništenje Bošnjaka i njihovo satjerivanje u planinske masive srednje Bosne. Tamo ne bi imali uvjeta za opstanak. Trebalo je odvratiti pažnju Bošnjacima od stvarne opasnosti i rata koji se već vodio na prostoru BiH između Srba i Hrvata oko podjele BiH. Bio je to i pokušaj da ih konfrontira sa Evropom da bi nakon tog sukoba ostali potpuno izolirani i nezaštićeni.
Međutim, on i drugi planeri uništenja Bošnjaka, smatrao je historičar Mehmedalija Bojić, nisu imali u vidu da su muslimani u Evropi bili već prihvaćeni kao most povezivanja islamske i evropske kršćanske civilizacije, da su Evropa, SAD i zemlje Dalekog istoka, kao i najveći broj islamskih zemalja, okrenuti ne srednjem, već 21. vijeku. Osim toga, zemlje NATO-a i Evropske zajednice bile su, svaka zbog svojih interesa, protiv stvaranja i velike Srbije (SAD, Njemačka, Austrija, Italija, Republika Turska) i velike Hrvatske (Italija, Francuska, V. Britanija, Republika Turska). Odlučno su bile za očuvanje integriteta postojećih granica i suvereniteta Republike BiH. U više navrata izjavljivale su da će poštovati njeno unutrašnje ustrojstvo “kako se dogovore sva tri naroda”.
Evropa je, nažalost, i protivno svim dotadašnjim utvrđenim međunarodnim principima, ipak prihvatila hrvatsko-srpski princip razrješenja krize u BiH nakon dogovora i pritisaka Miloševića i Tuđmana, odnosno, njihovih eksponenata Karadžića i Bobana.
U Deklaraciji Kongresa srpskih intelektualaca kao prevashodni zadatak, kako piše beogradski filozof dr. Miladin Životić, postavlja se dovršetak nacionalnih dioba. “Osnovno merilo ispravnog političkog delovanja postaje - nedeljivost sudbine srpstva, jedinstvo Srba, srpski nacionalni interes, koji će ovaj forum srpskih mudraca formulisati i od kojeg nikad više ne sme biti odstupanja”. Dr. Dušan Janjić o zauzetim stavovima na tom kongresu piše: “Ovakvi stavovi trebalo je: prvo, da daju legitimitet građanskom ratu koji će se voditi zarad tzv. razgraničavanja i dovršavanja stvaranja Srpske Republike BiH, formalno započetog 12. septembra 1991. godine, proglašenjem Srpske autonomne oblasti Bosanske krajine, i ojačano prihvatanjem federalizacije BiH, januara 1992. i završen proglašenjem Srpske Republike BiH; drugo, da opravda sve one intelektualce koji su podržavali nacionalističke vođe; treće, da osudi sve one koji su se poput 'Mostarske transverzale' koju su, 7. marta 1992. godine, osnovali intelektualci iz BiH i Beograda - izjasnili protiv svih daljih nacionalnih podjela, mržnje i uzajamnog istrebljenja; četvrto, stavom da jedino rešenje za BiH bude trodelna državna zajednica u koju će Srbi suvereno stati na svoje međe... trebalo je opravdati i nastaviti politiku nacionalističke hegemonizacije ali u novoj formi.”
Na poruku Kongresa srpskih intelektualaca i njihovu Deklaraciju “o što pravednijem razdeljenju i razgraničenju u BiH”, koje neumoljivu podsjećaju na poruke koje ovih mjeseci šalje Milorad Dodik, te na sarajevsku Kutiljerovu Izjavu o principima ustavnog uređenja BiH, odgovorilo je 399 bošnjačkih naučnika, književnika, umjetnika, muzičara, političara, privrednika iz Sarajeva 29. marta 1992. godine svojom Deklaracijom o budućnosti BiH. U njoj kažu da kao nosioce suverenosti države Bosne i Hercegovine vide, u prvom redu, slobodne građane i ravnopravne državotvorne narode, a prosperitet republike sagledavaju u njenoj cjelovitosti i nedjeljivosti.
Ponuđenim nacionalnim razgraničenjem, kaže se u Deklaraciji, više od jedne trećine sva tri naroda, ili oko milion i sedam stotina hiljada ljudi, našlo bi se izvan svoje nacionalne jedinice, odnosno, u poziciji nacionalne manjine. Zato je svaka kantonizacija i regionalizacija na etničkom principu anahrono rješenje, u suprotnosti sa provjerenim standardima demokratskih društava... Decentralizacija treba da bude izvedena radi poboljšanja funkcionisanja demokratske vlasti, a ne blokiranja centralne uprave. Provedena po evropskim standardima, nova teritorijalna organizacija, odnosno regionalizacija, morala bi uzeti u obzir i ekonomske, komunikacijske, geografske, historijske i kulturne, kao i etničke kriterije, poručili su tada.
Historija se ponavlja, možda je zato od prvorazredne važnosti podjećati da se ponovo ne bismo našli u začaranom krugu čija je punina zaokružena Genocidom nad Bošnjacima.
