Priča o stjecanju novovjekovne srpske državnosti čiji je glavni kreator bio lukavi i prepredeni knez Miloš Obrenović ima svoju erotsku prethistoriju, koja je najbolje sažeta u posljednjem savjetu svojoj delegaciji pred njen polazak u Istanbul ovog nepismenog, ali prirodnom inteligencijom obdarenog kneza: “Turci vole muškarce i pare. Ja para nemam, a vi mi se bez hatišerifa nemojte vraćati.”
Legenda kaže da je delegacija otišla u Stambol ispunjena patriotizmom, predrasudama i ogromnim strahom za svoju daljnju sudbinu. U pitanju je bio državni i lični integritet. A što je najgore, povratak u Srbiju bez hatišerifa (sultanovog ukaza o srpskoj unutrašnjoj autonomiji) značio bi gubitak glave, gdje bi ulogu dželata preuzeo srpski knez. U situaciji bez izbora, članovi delegacije lahko napraviše izbor. Žrtvovaše lični integritet. I to bezbroj puta, jer su morali na putu do sultana proći dugi i mukotrpni put od nižih do najviših organa Osmanskog carstva. Ali, i u najtežim trenucima kroz glavu bi im gromoglasno proletjela rodoljubiva misao: Majčica Srbija iznad svega! Ne pitaj šta je domovina učinila za tebe, već šta si ti učinio za domovinu.
Jeste doduše da su se knez Lazar i Miloš Obilić preturali po grobu, ali svako ima svoj izbor. Slavni knez Lazar izabrao je nebesko, a njihov knez Miloš ovozemaljsko carstvo. Ali cilj opravdava sredstva. Lazarev izbor doveo je do gubitka, a Milošev do povratka državnosti.
Put prema slobodi nikad nije bio posut ružama. Obično je to težak i krvav hod po trnju ispunjen bolom i jaucima. Zar se srpska državnost nakon Kosovske bitke nije očuvala isto erotskim argumentima? Cijeli srpski državni vrh predvođen kneginjom Milicom i patrijarhom ispratio je u harem sultana Bajazita I princezu Oliveru Lazarević. Princezi Oliveri i njenoj majci kneginji Milici bilo je sto puta gore. Srpska princeza morala je voditi ljubav s "oceubicom". Uprkos tome, između njih dvoje rodila se ogromna i iskrena ljubav koja se tragično završila nakon Bajazitovog poraza u bici kod Angore 1402. godine. Ova epska ljubavna veza produžila je vazalnu državnost Srbije do 1459. godine.
Prema tome, ovakav postupak kneza Miloša imao je čvrsto historijsko utemeljenje. Opet je bila u pitanju vazalna državnost, samo u novim historijskim okolnostima i s drugim akterima.
Amplituda srpske vanjske politike uvijek se kretala u radijusu između prkosnog i odvažnog junačenja i politike: skidaj gaće. Ali, začudo, politika skidaj gaće davala je mnogo bolje i trajnije rezultate.
Srpski knez Miloš Obrenović, koji je poznat kao otac kneževa Milana i Mihaila i otac osmero vanbračne djece, bio je itekako pravi čovjek na pravom mjestu u realiziranju ovakve politike. Znao je on dobro koja je prava definicija za politiku. Ako je politika to što kaže narod, onda prema toj nemoralnoj gospođi treba prilagoditi svoje ponašanje i postupke. A knez Miloš, kao najveći bludnik Srbije, bio je bogomdana ličnost za takvu ulogu. I kao iskusnom i provjerenom ljubavniku, srpska delegacija mu je bespregovorno povjerovala.
Boravak u Istanbulu bio je za srpsku delegaciju nezaboravan. Pregovori su bili vrlo mučni i naporni, više fizički nego mentalno. Ali iskusni ratnici i vojskovođe nisu žalili truda i marljivo su odrađivali svoju diplomatsku misiju. Na kraju su dospjeli do sultana, koji je također bio zadovoljan vještim i argumentiranim nastupom srpske delegacije i potpisao je hatišerif koji je Smederevskom sandžaku, iliti budućoj Kneževini Srbiji, dao status vazalne kneževine s jakom unutrašnjom autonomijom.
Iscrpljeni od napornih pregovora s Turcima, srpski delegati sretno se vratiše u Srbiju.
Hatišerif je svečano javno pročitan 25. novembra 1830. godine na Tašmajdanu u Beogradu. Slavno djelo srpske pregovaračke misije našlo je svoje mjesto u historiji i u guslarskoj poeziji. Knez Miloš, zadovoljan rezultatima njihovog pregovaračkog poduhvata u Istanbulu, pohvali njihov trud i rad, ali je od tada izbjegavao biti u njihovoj blizini, da druženje s njima ne bi ugrozilo njegovu macho men reputaciju.
Odakle se počelo, tu se završava. Srpska savremena politika podijeljena je na epizode pozorišnog junačenja i epizode – skidaj gaće. Doduše, daleko su brojnije ove druge epizode, ali povremeno se pojavi poneki srpski političar s jakim glumačkim darom koji odglumi političkog Kraljevića Marka, ali kao i u historiji, epski Kraljević Marko i historijski drastično se razlikuju. Epski Marko bio je strah i trepet za Turke, a historijski vjerni i dosljedni turski sluga koji je poginuo neslavno u bici na Rovinama 1395. godine, boreći se protiv braće kršćana, a na strani osmanske vojske i sultana Bajazita.
Srpski političari znaju da će najbolje kupiti izbornu volju svog naroda pothranjujući kolektivnu nacionalnu sujetu praznim i besadržajnim verbalnim junačenjem. Njihova politika ima dva lica: jedno za domaću javnost, jedno za vanjsku politiku. Pred svojim narodom nastupa se s patriotskim govorima punim nacionalnog ponosa i prkosa, a pred stranim faktorima jačeg kalibra ponizno, poslušno i s krajnjim ishodom: skidaj gaće.
Znaju dobro da je i njihov dolazak na vlast i odlazak s vlasti strogo povezan s političkom voljom vodećih stranih sila. Naravno, pred domaćom javnošću to se vješto skriva rodoljubivim oratorskim tiradama, a pred stranim faktorima takvo ponašanje opravdava se dnevnim političkim potrebama u cilju opstanka na vlasti, uz ponizna obećanja da su oni upravo ta politička snaga u zemlji koja će im biti najposlušnija, s pohabanom završnicom: računajte na nas.
Ali problem nije u političarima, već u narodu. Narod koji više voli političku mitologiju od realne politike ima lidere kakve zaslužuje.
Prvi novovjekovni politički vožd bio je Karađorđe Petrović, oceubica i bratoubica, čovjek s ozbiljnim psihopatskim problemima, bez državničkog i diplomatskog dara, čija se svijest za sve vrijeme trajanja Prvog srpskog ustanka nije odmakla od nivoa hajdučkog harambaše, što je dovelo do potpunog političkog kraha ustaničkog pokreta. Odbaciti Ičkov mir 1806. godine, koji je Srbiji nudio punu političku autonomiju, mogao je učiniti samo politički diletant i hazarder njegovog kalibra. Odbacio je mir iz političkih snova samo za hatar majčici Rusiji, koja je planirala da te godine zaratuje s Osmanskim carstvom. Trebalo joj je srpsko živo meso za vlastite ratne operacije i interese. Bukureški mir od 28. maja 1812. godine između carske Rusije i Osmanskog carstva, kojim je završen rusko-osmanski rat, pokazao je pravo lice ruske vanjske politike. Srbi su prepušteni svojoj tragičnoj sudbini jer je u prvom planu bio ruski nacionalni i državni interes. Ustanak je ugušen, a većina njegovih vođa na čelu s Karađorđem pobjegli su u susjednu Austriju, a poslije u Rusiju.
Na sreću Srba i buduće srpske države, otišli su oni čije je prisustvo ometalo stvaranje nukleusa srpske državnosti, a ostao je vojvoda, istina, bez obrazovanja, ali s prirodnim, urođenim talentom za diplomatiju – Miloš Obrenović. On je otac moderne srpske države. Stao je na čelo Drugog srpskog ustanka aprila 1815. godine i poslije nekoliko uspješnih bitaka otpočeo diplomatske pregovore s Marašli Ali-pašom. Ono što je on pregovorima dobio bila je poluautonomija, daleko ispod nivoa onoga što je Karađorđu nuđeno Ičkovim mirom.
Ali knez Miloš, za razliku od Karađorđa, bio je igrač na duže staze. Krasili su ga diplomatsko umijeće, pregovarački dar, strpljenje i ustrajnost. Sve ono što je nedostajalo Karađorđu. Punih petnaest godina marljivo je trasirao put prema punoj srpskoj autonomiji i konačno je spomenutim hatišerifom takav status bivšeg Smederevskog sandžaka, a sadašnje Kneževine Srbije potvrđen.
Mnogi osuđuju Miloša zbog ubistva svog kuma Karađorđa 1817. godine, ali Miloš nije imao izbora. Birao je između avanturističke, neracionalne i vlastoljubive prirode svog kuma i sudbine srpskog naroda i srpske državnosti. Naravno, Miloš je, u skladu sa svojom jakom državničkom logikom, izabrao narod i državu. Obrenovići su najsposobnija srpska novovjekovna dinastija. Njihova prozapadna politika bila je vizionarska, ali ih srpski narod nije dovoljno razumio. Od ukupno četverice vladara iz ove dinastije, dvojica su žrtve atentata iza kojih su stajali Karađorđevi potomci.
Povratak Karađorđevića na vlast bio je povratak na političku scenu ratoborne politike, koja je dovela srpski narod na ivicu biološkog opstanka. U Prvom svjetskom ratu Kraljevina Srbija izgubila je trećinu svog stanovništva. U udžbenicima historije stoji konstatacija da je iz ovog rata Srbija izašla kao pobjednik, ali to je bila Pirova pobjeda.
Srbija je i danas na historijskom razmeđu. Razapeta između političke koncepcije Karađorđevića i Obrenovića. Politiku Karađorđevića karakterizira diplomatski haos i ratnički avanturizam. Politiku Obrenovića odlikuje diplomatsko umijeće, strpljenje i istrajnost na pregovaračkom putu.
Osvajački ratovi na Balkanu zauvijek su završeni. Potencijalne vođe s osvajačkim ambicijama postići će samo jedan rezultat – uništit će svoj narod i svoju zemlju. “Velika Srbija” i “Velika Hrvatska” zauvijek će ostati na Miloševićevim i Tuđmanovim salvetama iz Karađorđeva (mjestu sa simboličnim nazivima). Političke grabljivice iz Srbije i Hrvatske koje još maštaju o podjeli Bosne i Hercegovine žive u ogromnim zabludama. Neovisnu Bosnu i Hercegovinu međunarodna zajednica nije priznala s namjerom da ju pokloni susjednim državama. To je mnogo dugoročniji državni projekt koji će nadživjeti mnoge generacije srpskih i hrvatskih političara.
