Dana trećeg oktobra 1932. Irak se pridružio Ligi naroda. Simbolično, glasanje skupštine o prijemu Iraka, čime je prestao britanski mandat nad zemljom, označilo je njezinu nezavisnost. Ali istinski suverenitet ostao je nedostižan. Za iračku monarhiju, koju su 1921. postavili britanski zvaničnici, nezavisnost je donijela osjećaj tjeskobe, a ne trijumfa.

Kraj mandata došao je uz uslov: Anglo-irački sporazum iz 1930. dopustio je Britaniji da zadrži vojne baze u Iraku i držao zemlju ovisnom o britanskoj pomoći i savjetnicima. Iračka monarhija i vladini zvaničnici zabrinuti su zbog ranjivosti zemlje na strano uplitanje. Kao odgovor, okrenuli su se unutra. Irak je uglavnom koristio svoju vojsku i zračne snage kako bi kontrolirao svoje domaće stanovništvo, uključujući kurdske nacionalističke pobunjenike, šiitska arapska plemena i, što je najporaznije, male asirske i jazidske zajednice.

 

 

Godine 1933. iračka vlada naredila je svojoj novoproširenoj vojsci da potisne potencijalni asirski ustanak u sjevernom Iraku. Asirci su bili uglavnom kršćanska domorodačka zajednica koja je unutar iračkih granica uglavnom bila izbjeglica. Osmanlije su zajedno s Armencima ubili stotine hiljada Asiraca tokom Prvog svjetskog rata. Tokom mandata Britanci su naoružali mnoge asirske muškarce; sada su težili formiranju nezavisne enklave u većinom arapskoj i kurdskoj regiji.

Reakcija države bila je nemilosrdna. Iračka vojska progonila je i ubijala Asirce, zračne snage su bombardovale asirska sela, a neregularne lokalne snage udružile su se kako bi pljačkale i uništavale asirske domove i imovinu, ubijajući i raseljavajući hiljade. U augustu 1933. vojska je stjerala u kut stotine onih koji su pobjegli pred nasiljem i sklonili se u selo Simele gdje ih je poklala. Općeprihvaćena iračka tvrdnja da je poginulo samo nekoliko stotina muških boraca je, prema svjedočenjima preživjelih, laž.

Kad su se trupe vratile s pokolja, mnoštvo ih je s entuzijazmom pozdravilo u Mosulu i Bagdadu; što se tiče većine Iračana, Asirci su bili imperijalni saradnici i vojska je eliminirala prijetnju novonastaloj državi. U vojsku se prijavilo više Iračana nego ikad, ali, prema odredbama sporazuma iz 1930. godine, vojska kojoj su se pridružili bila je naoružana i savjetovana od strane Britanije.

Godine 1935. iračka država upotrijebila je neke od praksi koje je uspostavila dok je slamala Asirce kako bi se suočila s pobunama pobunjenika u Kurdistanu i među šiitskim plemenima u regiji srednjeg toka Eufrata. Komentar u iračkim novinama u maju te godine pohvalio je upotrebu njihovih ratnih aviona britanske proizvodnje, koje je nazvao 'iračkim avionima hrabrijim od orlova', za gušenje šiitskih ustanaka 'bez prolijevanja kapi krvi sinova našeg dragog naroda'.

Ali još gore nasilje trebalo je doći u jesen kada su naoružani Jazidi napali predstavnike iračke države u njihovoj domovini Sinjar, što je bio čin otpora protiv obaveznog vojnog roka. Vlada je odgovorila istom brutalnošću koju je demonstrirala nad Asircima. Iračke snage ubile su 200 Jezida, uništile 11 sela i stavile Sinjar pod vojno stanje. Zatim je jazidske ratne zarobljenike prevezla u Mosul, gdje su paradirali sa zarobljenim muškarcima. Dok su vojni oficiri i policija promatrali, gomila mještana koja se rugala požurila je izbosti i kamenovati zarobljenike, ubivši najmanje jednog. Jazidski zatvorenici bili su podvrgnuti brzim vojnim sudovima; na temelju slabih dokaza devet ih je osuđeno na smrt, a stotine na duge zatvorske kazne. Neki Asirci u Mosulu također su uhapšeni i optuženi za saučesništvo u ustanku u Sindžaru.

 

 

Iračani koji su slavili svoju vojsku i željno se spremali za regrutaciju 1930-ih vjerovali su da grade slobodni Irak. Ipak, gotovo stoljeće kasnije, Irak je još uvijek zavisan. Pretrpio je višestruke invazije Britanije i, u novije vrijeme, Sjedinjenih Država. Drevni artefakti sada su bogatstvo stranih muzeja. Više od jednog stoljeća navodni partneri i osloboditelji Iraka dominirali su njime i crpili iz njega: ne samo njegovu naftu, već i zemlju, vodu, baštinu i talente.

Iračka omladina još uvijek se bori za suverenitet koji se beskrajno odgađa. U 2019. hiljade su organizirale proteste protiv korupcije, neuspjelog upravljanja i stranog uplitanja, okupljajući se iza slogana: ‘Želimo zemlju.’ Oko 500 od tih prosvjednika ubijeno je, uglavnom od strane snaga sigurnosti koje podrđava Iran. Na sjeveru Iraka došlo je do sukoba Turske s kurdskim militantima također je imao strašne posljedice. U međuvremenu, pipci SAD-a – njegove specijalne snage i tajni agenti, neoliberalno restrukturiranje institucija, ožiljci njegovih invazija i zračnih napada – posvuda su.

Irak nije osuđen na propast; kroz svaki udarac, njena disidentska tradicija je izdržala. Ali generacija za generacijom plaća visoku cijenu.

Arbella Bet-Shlimon je vanredna profesorica historije na Univerzitetu Washington i autorka knjige City of Black Gold: Oil, Ethnicity, and the Making of Modern Kirkuk; ovaj je tekst napisala za History Today