Turske oružane snage u ponedjeljak, 18. aprila 2022, počele su antiterorističku akciju u sjevernom Iraku protiv tzv. Radničke partije Kurdistana (PKK). Operacija pod nazivom “Pençe-Kılıt” (u slobodnom prevodu: zaključavanje kandže) posljednja je u seriji antiterorističkih operacija naziva “Pençe” (kandža), od kojih je prva “Pençe 1” započeta maja 2019, a prethodne su “Pençe-Şimşek” i “Pençe-Yıldırım” (kandža munja) započete u junu prošle godine.
“Pençe-Kılıt” je zračno-kopnena operacija fokusirana na sjeverne iračke regije Metina, Zap i Avaşin-Basyan, koje po mnogima predstavljaju “srce” PKK-a, vojno mnogo važnije od planinskog masiva Kandil, gdje je smješten štab terorista. Cilj operacije jeste potpuno blokirati pristup PKK-a tursko-iračkoj granici kontrolom Zap regije. Time bi se konačno stavila tačka na skoro 40 godina infiltracije PKK-a u Tursku. Kako je ministar odbrane Republike Turske Hulusi Akar objasnio u izjavi medijima u ponedjeljak 25. aprila, ime operacije znači “zaključavanje iračke granice” za PKK.
PKK je provela decenije ukopavajući se i gradeći mreže tunela i pećina u Zapu, tako da operacija nije nimalo lahka. U njoj, osim zračnih snaga, učestvuju komandosi i specijalne jedinice, a prvi put u većim borbenim dejstvima učestvuje i bespilotna letjelica “Akıncı”. “Akıncı” je najsavremenija i najsofisticiranija bespilotna letjelica koju proizvodi “Baykar”, proizvođač sada već svjetski poznate bespilotne letjelice “Bayraktar TB2”. Turske oružane snage u agustu prošle godine uvele su šest letjelica “Akıncı” u svoj inventar.
Da je operacija, čija je prva faza, prema riječima ministra odbrane, okončana 20. aprila, ispunjenjem svih ciljeva i nastavlja se kako je planirana, veoma bolna za PKK, svjedoči skičanje člana tzv. centralnog komiteta PKK-a Durana Kalkana. Vremešni terorista je pro-PKK novinskoj agenciji ANF priznao da je ono što se dešava u sjevernom Iraku “rat za opstanak”, te prijetio eskalacijom. “Ovaj rat će biti u Turskoj, bit će efikasniji rat u metropolama. On će se razvijati u velikim gradovima, u dolinama i planinama”, rekao je Kalkan u televizijskom obraćanju 19. aprila, nakon početka “Pençe-Kılıt” operacije. Dakle, business as usual, teroristi prijete terorisanjem.
Na prvi pogled može se učiniti da su Kalkanove prijetnje osnovane. U srijedu, 20. aprila, improviziranom eksplozivnom napravom izvršen je napad na transport zatvorskih čuvara u Bursi, što je rezultiralo jednim šehidom (zatvorski čuvar Cengiz Yiğit) i 13 ranjenih. Već sljedećeg dana 21. aprila Turska omladinska fondacija (TÜGVA) u Istanbulu napadnuta je bombom kućne proizvodnje. Taj napad, osim razbijenog stakla na zgradi, srećom nije imao drugih posljedica.
Jasno je da je to posljedica Kalkanovog zvižduka terorističkim psima. Međutim, vrlo brzo ustanovljeno je da pomenuta nedjela nije izvršio PKK – zato što za to na tlu Turske nema više kapaciteta – nego su to izvršili njegovi “poduzimači” i braća po terorizmu. Napad u Bursi izvršila je takozvana Marksističko-lenjinistička komunistička partija (MLKP), a u Istanbulu Revolucionarna komunarska partija (DKP). Prema riječima ministra unutrašnjih poslova Süleymana Soylua, od 15. jula 2016. do danas spriječeno je 1.789 terorističkih napada. PKK je zahvaljujući novom konceptu borbe protiv terorizma izgubio svoju efikasnost na selu i u pećinama. Uporedo s “Pençe-Kılıt” operacijom u sjevernom Iraku, 24. aprila je počela antiteroristička operacija Ministarstva unutrašnjih poslova “Eren Abluka-5” u provinciji Şirnak na krajnjem jugoistoku zemlje. Eren je ime petnaestogodišnjeg šehida (Eren Bülbül) koji je u augustu 2017. godine pao kao žrtva PKK-a u Trabzon provinciji.
No vratimo se “Pençe-Kılıt” operaciji. Skor od nedjelje 24. aprila jeste “neutralizacija” (eufemizam za odstranjivanje iz genetskog fonda planete) 42 PKK terorista. Od tog broja, 8 su (bili) Armenci, 5 Francuzi, 7 Amerikanci, 3 Englezi i 2 Nijemci. Dakle, većina eliminiranih jesu “strani borci”, što također pokazuje da PKK ima problema s regrutacijom naroda za koji se navodno bori.
Kalkan je u svom obraćanju krivio Kurdistansku demokratsku partiju (KDP) – vladajuću stranku Regionalne vlade Iračkog Kurdistana (KRG) – da je pružila podršku turskoj državi za operaciju, što je u osnovi tačno, ali mnogo govori o “kurdstvu” PKK-a. Naime, većina (ne samo) iračkih Kurda teroriste vidi upravo kao teroriste i trn u sopstvenoj zadnjici. U nedjelju, 17. aprila, prije početka operacije premijer Masrour Barzani iz KRG-a (Kurdske regionalne vlade) sastao se s turskim predsjednikom Recepom Tayyipom Erdoğanom kako bi razgovarali o situaciji u Iraku i kako bi “pojačali saradnju radi unapređenja sigurnosti i stabilnosti”, kako se navodi u službenom saopštenju.
“Barzanijevi razumiju prijetnju koju PKK predstavlja stabilnosti KRG, značajnom društvenom i ekonomskom napretku u regiji tokom proteklih decenija, kao i odnosima regije s Turskom i Zapadom”, rekao je za portal Middle East Eye Rich Outzen, geopolitički konsultant i bivši član osoblja za planiranje politike američkog State Departmenta.
Iz Ankare je Masrour Barzani otišao u London, gdje se susreo s premijerom Velike Britanije Borisom Johnsonom i kasnije ministarkom unutrašnjih poslova Priti Patel. Izjave nakon tog drugog sastanka u velikoj su mjeri dokaz da svako priča o onome šta ga žulja. Dok je akcent Patelove bio na globalnoj migracijskoj krizi i neregularnoj migraciji, Barzani je stavio akcent na borbu protiv terorizma i organiziranog kriminala (PKK se uklapa u obje definicije).
POLUGA ZA DESTABILIZACIJU TURSKE
Za razliku od prethodnih prekograničnih antiterorističkih operacija turskih oružanih snaga, “Pençe-Kılıt” nije izazvala tako uobičajenu poplavu lajanja i osuda tzv. međunarodne zajednice ili “kolektivnog Zapada”. Ogromna razlika u odnosu na prethodne slučajeve kada je svima trzala pjena na usta od proklinjanja, naročito od SAD, koje PKK teroriste naoružavaju kapom i šakom. Površno bi bilo to tumačiti potpunom koncentracijom na rat u Ukrajini. Sasvim je sigurno da je posjeta Masroura Barzanija doprinijela tom izostanku osuda.
Međutim, da bi se taj “blagi” zaokret u potpunosti razumio, mora se shvatiti šta “Pençe-Kılıt” zaista znači ne samo za KRG i Tursku nego to staviti u kontekst upravo rata u Ukrajini. Naime, “Pençe-Kılıt” osigurava sigurnost naftovoda “Kerkuk-Ceyhan”, naftovoda koji je često bio meta PKK-a. PKK je izvršio napade na gasovod 29. jula 2015, 28. oktobra 2020. i 18. januara 2022. S obzirom na to da taj naftovod glavni izvor prihoda za administraciju Irbila, možemo pretpostaviti šta ona misli o PKK-u.
Osim toga, Ankara i Irbil traže načine za eksploataciju i eksport plina iz sjevernog Iraka. Rezerve sjevernog Iraka, u svjetlu rata između Rusije i Ukrajine, sve su važnije, tako da se projekti plinovoda, koji su do sada nailazili na brojne političke i tehničke prepreke, sve privlačniji u cilju diversifikacije evropskog snabdijevanja energijom. Nepotrebno reći, da bi se taj inače izvodljivi poduhvat proveo u djelo, osim vremena, potrebna je sigurnost i stabilnost teritorije. “Bit će potrebno neko vrijeme za efikasnije vađenje i transport gasa, ali to će se dogoditi i bit će isplativo”, kaže gorepomenuti Rich Outzen za portal Middle East Eye.
Ne treba gajiti iluzije da će to značiti i potpuno puštanje terorističkog PKK-a niz vodu od njegovih zapadnih sponzora. Suviše je u njega uloženo, kako u oružju, tako PR-u. PKK uvijek dobro dođe kao poluga za destabilizaciju Turske i regije. No, kvantitet i “kvalitet” te destabilizacije zavisi u najvećoj mjeri od same Turske.
Činjenica da se turska vojska posljednjih godina transformirala u bolje opremljenu profesionalnu vojsku i postaje sve učinkovitija protiv PKK gerilskog rata ima se, između ostalog, zahvaliti povećanoj samodovoljnosti kada je u pitanju odbrambena industrija. Fakat da se antiterorističke operacije mahom izvode u planinskom području sjevernog Iraka koje decenijama kontrolira PKK, a ne na tlu Turske, također svjedoči o njihovoj efikasnosti. “Pençe-Kılıt” još jednom pokazuje efikasnost integracije kopnenih i zračnih snaga, a posebno korištenja bespilotnih letjelica.
Sve navedeno daje nadu da će se kancer PKK-a, ako ne potpuno uništiti, a ono svesti na ispraznu galamu matorih kriminalaca zavučenih u pećine Kandila. Galamu koju sve manje ljudi sluša.
