Sjevernoatlantski savez (NATO) imao je svojih pet minuta tokom Hladnog rata. Tokom 1950-ih, Sjedinjene Američke Države (SAD) obećale su privremenu vojnu zaštitu kako bi se ratom razorena zapadna Evropa ekonomski oporavila. Iako danas znamo da Sovjetski Savez vjerovatno nije planirao invaziju, tada niko nije želio riskirati sa Staljinom.
Ipak, i nakon što se Evropa oporavila, uključila obnovljenu Njemačku u NATO i ojačala ekonomski, SAD su ostale – uprkos obećanjima da će se povući kada Evropa preuzme odgovornost za vlastitu odbranu. Danas, osam decenija nakon Drugog svjetskog rata, 600 miliona Evropljana i dalje očekuje da ih brani 340 miliona Amerikanaca – od 140 miliona Rusa.
Uprkos dugogodišnjoj frustraciji brojnih američkih lidera zbog evropske ovisnosti o SAD-u, Evropa i dalje zavisi od Washingtona. Čak i za vrijeme Donalda Trumpa, evropske vlade su se trudile da mu udovolje, ali obećanja o većim vojnim ulaganjima ostaju površna i odgođena.
Ozbiljno povećanje evropskih odbrambenih budžeta teško je očekivati, s obzirom na unutrašnju političku nestabilnost i rast populističkih pokreta. U Njemačkoj, Francuskoj i Velikoj Britaniji desničarske stranke vode u anketama. Italija, Slovačka, Belgija, Švedska i druge zemlje prolaze kroz slične političke promjene.
Uprkos svemu, mnogi evropski lideri govore kao da je rat s Rusijom neminovan – iako bi to u praksi značilo slanje američkih vojnika u sukob. Rusija se optužuje za upade dronovima, špijunske balone, sabotaže i obavještajne operacije. Poljska i baltičke zemlje prednjače u alarmiranju, dok analitičari poput Iva Daaldera tvrde da je Rusija već u ratu s Evropom.
Da, Rusija je aktivna, ali tvrdnja da svi problemi na evropskom kontinentu potiču iz Moskve je pojednostavljena i površna. Evropa ima dugu historiju unutrašnjih sukoba i bez uplitanja Kremlja. Putin jeste odgovoran za brutalnu invaziju na Ukrajinu, ali i Zapad snosi dio odgovornosti – svjesno ignorišući ruska sigurnosna upozorenja i šireći NATO prema ruskim granicama.
Putinova invazija nije bila usmjerena prema Evropi ili SAD-u, već je predstavljala reakciju na percepciju prijetnje od strane NATO-a. Iako neopravdana, ta odluka je odražavala duboko neprijateljstvo ruskih elita prema Zapadu, nagomilano nakon Hladnog rata.
Zapad je potom odgovorio otvorenim proksijskim ratom protiv Rusije – isporukom oružja, finansijskom i obavještajnom podrškom, te vojnom obukom ukrajinskih snaga. CIA je bila prisutna u Ukrajini. Zabilježeni su i neregularni borci iz NATO zemalja, uprkos službenim poricanjima. Neki američki izvori čak su se hvalili ubistvima ruskih generala i potapanjem ratnog broda Moskva.
Zapad je možda umiješan i u uništenje plinovoda Sjeverni tok II – što bi predstavljalo čin neprijateljstva prema Njemačkoj, članici NATO-a. Najnoviji plan uključuje i isporuku Ukrajini projektila sposobnih za nošenje nuklearnih bojevih glava.
I pored svega toga, ruski odgovor na provokacije bio je relativno umjeren. Da su se uloge zamijenile, i da je neko slao strateško naoružanje prema američkim granicama, SAD sigurno ne bi tolerisale sabotaže, dronove i špijunske letove.
Uprkos tome, pojedine članice NATO-a – posebno baltičke države koje gaje duboko neprijateljstvo prema Rusiji, ali posjeduju vrlo ograničene vojne kapacitete – pozivaju na ekstremne mjere poput obaranja ruskih aviona. Takvi potezi mogli bi izazvati direktni sukob, pa čak i nuklearni rat.
NATO je nedavno saopštio: “Rusija ne smije imati nikakve sumnje – Savez će koristiti, u skladu s međunarodnim pravom, sve raspoložive vojne i nemilitarne alate za svoju odbranu“. Iznenađujuće, Donald Trump, uprkos prethodnim kritikama Saveza, sada djeluje kao da podržava takav kurs, uz komentar: “Zavisi od okolnosti “. A zatim je dodao: “Snažno podržavamo NATO “.
Ovakav pristup teško da se može nazvati strategijom. Kontinent koji nije spreman za rat sada poziva na sukob koji bi morao voditi SAD – protiv nuklearne sile. A američko učešće gotovo je sigurno. Time se rizikuje potencijalno katastrofalan sukob.
Dwight D. Eisenhower, bivši vrhovni komandant savezničkih snaga i prvi NATO komandant, rekao je još 1951. godine: “Ako za deset godina američki vojnici nisu povučeni iz Evrope, ovaj projekt je propao“. Sedamdeset godina kasnije, američka vojska je i dalje tu, a evropska ovisnost nije nstala.
Zato se postavlja ključno pitanje: kada će američki lideri pitati svoj narod da li je spreman riskirati nacionalno uništenje zbog evropske neodgovornosti? Ako Donald Trump zaista želi da “Amerika bude na prvom mjestu“, sada je pravi trenutak da to i pokaže.
