U svojoj studiji Od stećka do nišana u BiH historičar Ibrahim Pašić ponudio je i naučnoj i široj javnosti na stotine primjera koji pokazuju da su Bošnjaci u savremenom smislu nasljednici srednjovjekovne bosanske kulture, koji su svoj identitet čuvali, njegovali i oplemenjivali kroz stoljeća osmanske vladavine, ali i nakon nje.
U studiji autor ukazuje na zanemarenu činjenicu da su prvi muslimanski grobovi imali samo jedan, a ne dva nišana, upravo onako kako su mjesta ukopa obilježavali Bošnjani, stanovnici srednjovjekovne Bosne.
Sintagma "od šume ne vide drvo" odnosi se na znanstvenike koji proučavaju stara bosanska mezarja, od šume parnih nišana ne vide neparne i pojedinačne. Par nišana nad svakim mezarom duboko je uran u svijest bosanskohercegovačkih muslimana i stoji kao neprikosnoveno pravilo u koje ne može biti sumnje, u tolikoj mjeri da se dva nišana iznad groba vide i tamo gdje ih zasigurno nema.
Jedan nišan nad mezarom uglavnom se razumijeva kao ostatak od nekadašnja dva nišana, od kojih je jedan uništilo vrijeme.
Austrougarskom okupacijom Bosne i Hercegovine 1878. godine, evropska javnost počinje upoznavati život i običaje bosanskohercegovačkih muslimana, među njima i njihove pogrebne običaje. Pogrebni običaji posebno su zanimali Antuna Hangija, koji piše: "Svaki Musliman ima na mezaru, grobu, dva nišana; jedan veći nad glavom, a drugi manji kod nogu“. Isto mišljenje, o dva nišana nad grobom muslimana, nekritički se održalo sve do danas.
U studiji o nišanima 15. i 16. vijeka u Bosni i Hercegovini zastupa ga i Šefik Bešlagić, koji piše: "Odmah treba reći da kod Muslimana nema zajedničkih grobnica i da se svaki grob obilježava sa dva nišana, jednim pored glave, a drugim kod nogu umrloga."
Mišljenje Antuna Hangija, Šefika Bešlagića i mnogih drugih znanstvenika, o dva nišana iznad muslimanskog groba u Bosni, pogrešno je. To je jedna od velikih zabluda bosanskohercegovačke znanosti. Istraživanja provedena za potrebe ove studije, zasigurno i neosporno, pokazuju: svaki bosanski muslimanski grob nije obilježen sa dva nišana. Mnogi muslimanki grobovi iz 15. i 16. vijeka imaju samo jedan nišan, uzglavni. Pritom, Bošnjaci imaju i zajedničkih grobnica.
Pišući o najstarijim muslimanskim nišanima, po pitanju njihovoga broja iznad mezara, Alija Bejtić znatno je oprezniji od Šefika Bešlagića. S tim u vezi, on navodi: "To su kameni stupci razičitih veličina i oblika. Obilježavaju grob obično po dva, jedan više glave, a drugi niže nogu…“ Pritom, Bejtić ne pojašnjava šta je "(ne)obično po dva". Razumije se, neobičan je samo jedan nišan iznad groba. Sa tim problemom, koji je zaista neobičan i za koji znanstvenici nisu imali naučnoga objašnjenja, Alija Bejtić se susreo u Turkovskom groblju kod Knežine, o čemu se govori u ovoj studiji.
(Ibrahim Pašić, Od stećka do nišana u BiH, BZK Preporod, Sarajevo, 2017)
